Mea huna moana

He mea huna ko ka moana.

Laki loa wau i ka hana ʻana ma ka ʻoihana olakino moana. Ua ulu au ma kahi kauhale ʻEnelani kahakai, a ua lōʻihi ka manawa e nānā ana i ke kai, e noʻonoʻo ana i kāna mau mea huna. I kēia manawa ke hana nei au e mālama iā lākou.

ʻO ke kai, e like me kā mākou ʻike, he mea koʻikoʻi i nā ola a pau e pili ana i ka oxygen, ʻo ʻoe a me aʻu! Akā, he mea koʻikoʻi ke ola i ke kai. Hoʻopuka ka moana i ka nui o ka oxygen ma muli o nā mea kanu kai. Huki kēia mau mea kanu i ka carbon dioxide (CO2), he kinoea hoʻomaʻemaʻe, a hoʻololi iā ia i ke kō a me ka oxygen. He poʻe koa hoʻololi i ke aniau! I kēia manawa, ʻike nui ʻia ke kuleana o ke ola moana i ka lohi ʻana i ka hoʻololi ʻana i ke aniau, aia kekahi huaʻōlelo: kalapona polū. Akā aia kahi mea huna… Hiki i nā mea kanu moana ke huki i lalo i ka nui o CO2 e like me kā lākou e hana ai, a hiki i nā moana ke mālama i nā kalapona e like me lākou, no nā holoholona moana.

I ʻApelila, ma ka mokupuni ʻo Tonga o ka Pākīpika, ua loaʻa iaʻu ka manawa e hōʻike aku ai i kēia mea huna ma ka hui “Whales in a Changing Ocean”. Ma nā mokupuni he nui o ka Pākīpika, kākoʻo nā koholā i ka ulu ʻana o ka hoʻokele waiwai mākaʻikaʻi, a he mea koʻikoʻi lākou i ka moʻomeheu. ʻOiai mākou e hopohopo pono nei i ka hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau ma luna o nā kohola, pono nō hoʻi mākou e ʻike he hiki i nā koholā ke lilo i mea kōkua nui i ka hakakā ʻana i ka hoʻololi ʻana i ke aniau! Ma o ko lākou luʻu hohonu, ka neʻe ʻana nui, ke ola lōʻihi, a me nā kino nui, he kuleana nui nā koholā i kēia mea huna moana.

ʻO ka honua honua mua "nā diploma poo whale poo” ma Tonga, e hoʻonui ana i ka waiwai o nā heluna koholā ola i ka hoʻēmi ʻana i ka hoʻololi ʻana i ke aniau. LR: Phil Kline, The Ocean Foundation, Angela Martin, Blue Climate Solutions, Steven Lutz, GRID-Arendal.

Hiki i nā koholā ke hiki i nā mea kanu moana ke huki iho i ka CO2, a kōkua pū i ka mālama kalapona i loko o ke kai. ʻO ka mea mua, hāʻawi lākou i nā meaʻai pono e hiki ai i nā mea kanu kai ke ulu. ʻO ka poop koholā he mea hoʻomomona, e lawe mai ana i nā meaʻai mai ka hohonu, kahi e hānai ai nā koholā, a i ka ʻili, kahi e pono ai nā mea kanu i kēia mau meaʻai no ka photosynthesis. Lawe pū nā koholā lele i nā meaʻai me lākou mai nā wahi hānai hua nui, a hoʻokuʻu iā lākou i loko o nā wai ʻilihune o nā wahi hoʻohua o nā koholā, e hoʻoikaika ana i ka ulu ʻana o nā mea kanu kai ma waena o ka moana.

ʻO ka lua, mālama nā koholā i ke kalapona i loko o ke kai, ma waho o ka lewa, kahi e hiki ai ke hoʻololi i ke aniau. Hoʻopuka nā mea kanu kai liʻiliʻi i nā kō i hoʻokumu ʻia i ke kalapona, akā he pōkole loa ke ola, no laila ʻaʻole hiki iā lākou ke mālama i ke kalapona. Ke make lākou, hoʻokuʻu ʻia ka nui o kēia kalapona i ka wai o ka ʻili, a hiki ke hoʻohuli ʻia i CO2. Hiki i nā koholā ke ola no hoʻokahi haneli mau makahiki, e hānai ana i nā kaulahao meaʻai e hoʻomaka ana me ke kō i loko o kēia mau mea kanu liʻiliʻi, a e hōʻiliʻili i ke kalapona i loko o ko lākou kino nui. Ke make nā koholā, ʻai ke ola moana hohonu i ko lākou mau koena, a ʻo ke kalapona i mālama mua ʻia i loko o ke kino o nā kohola hiki ke komo i ka lepo. Ke hiki aku ke kalapona i ka sediment moana hohonu, paʻa pono ia, a no laila ʻaʻole hiki ke hoʻohuli i ka hoʻololi ʻana i ke aniau. ʻAʻole paha e hoʻi hou kēia kalapona ma ke ʻano he CO2 i ka lewa, hiki paha no nā millennia.

Hiki i ka pale ʻana i nā koholā ke lilo i ʻāpana o ka hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau? Kiʻi: Sylke Rohrlach, Flickr

Ma muli o ka hāʻawi ʻana o nā Mokupuni Pākīpika i kahi hapa liʻiliʻi i ka hoʻokuʻu ʻia ʻana o ke kinoea hoʻomehana honua e alakaʻi i ka hoʻololi ʻana i ke aniau - emi iho ma mua o ka hapalua o ka 1%, no nā Aupuni Mokupuni o ka Pākīpika, ʻo ka mālama ʻana i ka maikaʻi a me ka hāʻawi ʻana i ka kaiaola a nā kohola i hāʻawi ʻia ma ke ʻano he kalapona. hiki ke kōkua i ka hoʻoponopono ʻana i ka hoʻoweliweli o ka hoʻololi ʻana i ke aniau i ka poʻe, ka moʻomeheu a me ka ʻāina o ka mokupuni o ka Pākīpika. Ke ʻike nei kekahi i ka manawa kūpono e hoʻokomo i ka mālama ʻana i nā koholā i kā lākou hāʻawi ʻana i ka United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC), a me ke kākoʻo ʻana i ka hoʻokō ʻana i nā UN Sustainable Development Goals (SDGs), no nā kumuwaiwai moana (SDG 14), a no ka hana e pili ana i ka hoololi ea (SDG 13).

Hiki i nā koholā humpback ma Tonga ke hoʻoweliweli mai ka hoʻololi ʻana i ke aniau, akā hiki ke kōkua pū i ka hōʻemi ʻana i ka hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau. Kiʻi: Roderick Eime, Flickr

Ua alakaʻi mua kekahi mau ʻāina ʻo ka Pākīpika i ka mālama ʻana i nā koholā, a ua hoʻolaha ʻia nā wahi hoʻāno koholā ma ko lākou mau kai. I kēlā me kēia makahiki, hui pū ʻia nā koholā humpback nui, hānai, a hānau ma nā kai o ka Pākīpika. Hoʻohana kēia mau kohola i nā ala neʻe ma waena o ke kai kiʻekiʻe, kahi i pale ʻole ʻia ai lākou, e hele i ko lākou wahi hānai ma Antarctica. Ma ʻaneʻi hiki iā lākou ke hoʻokūkū no kā lākou kumu meaʻai mua, krill, me nā moku lawaiʻa. Hoʻohana nui ʻia ka krill Antarctic i ka hānai holoholona (ka iʻa, nā holoholona, ​​​​nā holoholona) a no ka maunu iʻa.

Me ka UN i kēia pule e hoʻokipa ana i ka Hui Moana mua ma SDG 14, a me ke kaʻina hana UN no ka hoʻomohala ʻana i ka ʻaelike kānāwai e pili ana i nā mea olaola i ke kai kiʻekiʻe e hoʻomau nei, ke kakali nei au i ke kākoʻo ʻana i nā mokupuni o ka Pākīpika e hoʻokō i kā lākou mau pahuhopu e ʻike, hoʻomaopopo, a hoʻopaʻa i ka. kuleana o nā koholā i ka hoʻololi ʻana i ke aniau. ʻO nā pōmaikaʻi o kēia alakaʻi ʻana no nā koholā a me nā poʻe o ka Pākīpika e hoʻonui ʻia i ke ola kanaka a me ka moana ma ka honua holoʻokoʻa.

Akā ʻoi aku ka hohonu o ka huna moana. ʻAʻole nā ​​koholā wale nō!

ʻOi aku ka nui o nā noiʻi e pili ana i ke ola moana me nā kaʻina hana hopu kalapona a me nā kaʻina hana mālama i mea nui i ka ʻili kalapona moana, a no ke ola ma ka ʻāina e hoʻokō ai i ka hoʻololi ʻana i ke aniau. ʻO ka iʻa, ka honu, ka manō, a me ka pāpaʻi! He kuleana ko nā mea a pau i loko o kēia mea huna moana i ʻike ʻole ʻia. ʻAʻole mākou i ʻohi i ka ʻili.

ʻEwalu mau hana e kākoʻo ai nā holoholona moana i ka pauma kalapona moana. Diagram mai ka Kalaona iʻa hōʻike (Lutz and Martin 2014).

ʻO Angela Martin, ke alakaʻi o ka papahana, nā ʻoluʻolu ʻoluʻolu

Makemake ka mea kākau e hoʻomaikaʻi iā Fonds Pacifique a me ka Curtis and Edith Munson Foundation no ka hiki ke hana i ka hōʻike e pili ana i nā koholā mokupuni o ka Pākīpika a me ka hoʻololi ʻana i ke aniau, a me ka GEF/UNEP Blue Forests Project, e kākoʻo ana i ka hele ʻana i nā Whales in a Changing Ocean. ʻaha kūkā.

Nā loulou pono:
Lutz, S.; Matini, A. Kaona I'a: E 'imi ana i na lawelawe kalapona Vertebrate moana. 2014. GRID-Arendal
Martin, A; Nā Kohola N. Kamaʻole i ka Huli Hoʻololi. 2017. SPREP
www.bluecsolutions.org