Pehea ka ulu ʻana o kahi kaiāulu ma Vieques, Puerto Rico ma lalo o ʻekolu mau makahiki ma hope o ka ʻike ʻana i ka ʻino ʻino loa i nā makahiki 89.

I Kepakemapa 2017, ua nānā ka honua i ka hoʻomākaukau ʻana o nā kaiāulu mokupuni ma ka Caribbean ʻaʻole hoʻokahi, akā ʻelua mau makani ʻino o ka Category 5; ʻO ko lākou ala e holo ana ma ke Kai Caribbean i loko o ʻelua pule.

ʻO ka Hurricane Irma ka mua, a ma hope o ka Hurricane Maria. Ua luku ʻia lāua ʻelua i ka hikina hikina o Caribbean - ʻo Dominica, Saint Croix a me Puerto Rico. Manaʻo ʻia ʻo Maria i kēia lā ʻo ia ka pōʻino kūlohelohe maikaʻi loa ma ka mōʻaukala i hoʻopaʻa ʻia e hoʻopilikia i kēlā mau mokupuni. Ua hele ʻo Vieques, Puerto Rico EWALU MALAMA me ke ʻano ʻole o ka mana hilinaʻi a hoʻomau. No ka hoʻohālikelike ʻana, ua hoʻihoʻi ʻia ka mana i ka liʻiliʻi o 95% o nā mea kūʻai aku i loko o 13 mau lā o Superstorm Sandy ma New York a i loko o hoʻokahi pule ma hope o ka Hurricane Harvey ma Texas. Ua hele ʻo Viequenses i ʻelua hapakolu o ka makahiki me ka hiki ʻole ke hoʻomaʻamaʻa hilinaʻi i kā lākou mau umu, hoʻomālamalama i ko lākou mau hale a i ʻole nā ​​​​mea uila uila o kēlā me kēia ʻano. ʻAʻole ʻike ka hapa nui o mākou i kēia lā pehea e hoʻopaʻa ai i kahi pākaukau iPhone make, e waiho wale i ka hōʻoia ʻana i nā meaʻai a me nā lāʻau lapaʻau i ko mākou hiki. I ka ʻimi ʻana o ke kaiāulu e kūkulu hou, ua hahau ʻia kahi ʻōlaʻi 6.4 nui i Puerto Rico i Ianuali 2020. A i Malaki, hoʻomaka ka honua e hakakā me kahi maʻi maʻi honua. 

Me nā mea a pau i hoʻopilikia i ka mokupuni ʻo Vieques i nā makahiki i hala iho nei, manaʻo paha ʻoe e haki ka ʻuhane o ke kaiāulu. Eia naʻe, i kā mākou ʻike, ua hoʻoikaika wale ia. Aia ma waena o nā lio hihiu, nā honu kai ʻai a me nā lā ʻalani ʻālani e ʻike ai mākou i kahi kaiaulu o na alakai ikaika, kūkulu i nā hanauna o nā mea mālama mālama i ka wā e hiki mai ana.

Ma nā ʻano he nui, ʻaʻole mākou e kāhāhā. He poʻe ola ʻo Viequenses - ʻoi aku ma mua o 60 mau makahiki o ka hoʻomaʻamaʻa pūʻali koa a me ka hoʻāʻo ʻana i nā pū, nā ʻino pinepine, nā manawa lōʻihi o ka ua liʻiliʻi a ʻaʻole ʻole, ka hele ʻole ʻana a ʻaʻohe halemai a i ʻole nā ​​​​mea ola olakino ka mea maʻamau. A ʻoiai ʻo Vieques kekahi o nā wahi ʻilihune a liʻiliʻi hoʻi i hoʻokomo kālā ʻia ma Puerto Rico, aia kekahi o nā kahakai nani loa ma ka Caribbean, nā moena kai nui, nā ululāʻau mangrove a me nā mea kanu a me nā holoholona i make. He home nō hoʻi ia Bahía Bioluminiscente - ke kai kūʻono bioluminescent ʻoi aku ka maikaʻi o ka honua, a i kekahi ʻewalu mea kupanaha o ka honua.  

ʻO Vieques ka home o kekahi o nā poʻe nani a kūpaʻa i ka honua. Hiki i nā poʻe ke aʻo mai iā mākou i ke ʻano o ke ʻano o ke ea, a pehea mākou e hana like ai e hoʻokō i kā mākou mau pahuhopu hoʻomau honua, hoʻokahi kaiāulu kūloko i ka manawa..

Ua luku ʻia nā ʻāpana nui o nā mangroves palekana a me nā lau kai i ka wā o ka Hurricane Maria, me ka waiho ʻana i nā wahi nui i hiki ke ʻā. Kōkua nā mangroves a puni ka Bay i ka pale ʻana i ke koena palupalu e hiki ai i ke kino ke kuleana no kēia ʻālohilohi nani - kapa ʻia nā dinoflagellates a i ʻole. ʻO Pyrodinium bahamense - e holomua. ʻO ka hili ʻana, ka pōʻino o nā mangrove a me ka loli ʻana o ka morphology i hiki ke kipaku ʻia kēia mau dinoflagellate i ke kai. Me ka ʻole o ke komo ʻana, ua pilikia ka Bay i ka "pōʻeleʻele" a me ia, ʻaʻole kahi wahi kupaianaha wale nō, akā he moʻomeheu holoʻokoʻa a me ka hoʻokele waiwai e hilinaʻi ʻia ana.

ʻOiai he kiʻi kiʻi no ka ecotourism, lawelawe pū ka bioluminescent dinoflagellates i kahi kuleana koʻikoʻi. He mau meaola kai liʻiliʻi lākou he ʻano plankton, a i ʻole nā ​​mea ola i lawe ʻia e ke kai a me ke au. Ma ke ʻano he phytoplankton, ʻo nā dinoflagellate nā mea hana mua e hāʻawi i ka nui o ka ikehu e hoʻokumu i ke kumu o ka pūnaewele meaʻai kai.

No nā makahiki i hala iho nei ma o koʻu kuleana ma The Ocean Foundation, ua laki au i ka hana pū me kēia kaiāulu. He keikikāne wao nahele mai Arizona, ua aʻo au i nā mea kupanaha wale nō e hiki i kekahi o ka mokupuni ke aʻo. ʻO ka nui aʻe o kā mākou komo ʻana, ʻoi aku ka nui o koʻu ʻike ʻana i ke ʻano o ka Vieques Trust ʻaʻole ia he hui mālama mālama, akā ka ʻO ka hui kaiaulu ke kuleana no ka lawelawe ʻana ma kahi o 9,300 mau kānaka e noho nei ma ka mokupuni ma kekahi ʻano. Inā noho ʻoe ma Vieques, ʻike pono ʻoe i kā lākou limahana a me nā haumāna. Ua hāʻawi paha ʻoe i ke kālā, nā waiwai a i ʻole kou manawa. A inā he pilikia kāu, e kelepona mua ʻoe iā lākou.

No kahi kokoke i ʻekolu makahiki, ua hana ʻo The Ocean Foundation ma ka mokupuni i pane iā Maria. Ua hiki iā mākou ke hoʻopaʻa i ke kākoʻo koʻikoʻi mai nā mea hāʻawi pākahi a me nā poʻokela nui ma JetBlue Airways, Columbia Sportswear, Rockefeller Capital Management, 11th Hour Racing a me The New York Community Trust. Ma hope o ka hana koke ʻana, ua ʻimi mākou i ke kākoʻo ākea no ka hoʻihoʻi hou ʻana, ka ʻae ʻana a me ka hoʻolālā ʻana i nā papahana hoʻonaʻauao ʻōpio kūloko me kā mākou mau hoa ma ka Vieques Trust. Ma ia ʻimi i loaʻa ai iā mākou ka pōmaikaʻi maikaʻi ʻole o ka hālāwai KANAWAI.

Ua hoʻokumu ʻia ʻo WELL/BEINGS i ʻekolu makahiki i hala me ka misionari e kākoʻo i nā kānaka, ka honua a me nā holoholona. ʻO ka mea mua a mākou i ʻike ai, ʻo ko lākou ʻike kūʻokoʻa i ka intersectionality e pono ai i loko o ka philanthropy. Ma o kēia pahuhopu like ʻole e hoʻokomo i nā mea hana kūlohelohe e kū i ka hoʻololi ʻana i ke aniau - ʻoiai ke kākoʻo pū nei i nā kaiāulu kūloko ma ke ʻano he mea hoʻoikaika no ka hoʻololi ʻana - ua ʻike ʻia ka pilina me ka Vieques Trust a me ka mālama ʻana i ka Mosquito Bay iā mākou āpau. ʻO ke kī pehea e hoʻokō ai a haʻi i ka moʻolelo no ka poʻe ʻē aʻe e hoʻomaopopo.

He mea maikaʻi loa ia no WELL/BEINGS e kākoʻo kālā i ka papahana - ua hoʻomohala wau no nā makahiki he ʻumi a ʻo ia ka mea maʻamau. Akā ʻokoʻa kēia manawa: ʻAʻole wale ʻo WELL/BEINGS i hoʻonui i ke komo ʻana i ka ʻike ʻana i nā ala ʻē aʻe e kākoʻo ai i kā mākou mau hoa, akā ua hoʻoholo nā mea hoʻokumu he pono ke kipa e hoʻomaopopo pono i nā pono kūloko mai ke kaiāulu. Ua hoʻoholo mākou a pau e paʻi kiʻiʻoniʻoni a kākau i ka hana kupaianaha a ka Vieques Trust e hana nei no ka mālama ʻana i ke Kai, e hōʻike i kahi wahi mālamalama mai kahi kaiāulu me kahi moʻolelo kūpono e haʻi. Ma waho aʻe, ʻoi aku ka maikaʻi o nā mea e hana ai i kou ola i ko mākou puka ʻana mai kahi maʻi maʻi honua ma mua o ka hoʻolilo ʻana i ʻelima mau lā ma kekahi o nā wahi nani loa o ka honua.

Ma hope o ka mākaʻikaʻi ʻana i ka Vieques Trust a me kā lākou mau papahana hoʻonaʻauao kaiāulu a me nā ʻōpio, ua hele mākou i waho i ka Bay e ʻike i ka hana a me ka bioluminescence no mākou iho. ʻO kahi kaʻa pōkole ma ke alanui lepo i alakaʻi iā mākou i ka lihi o ke Kai. Ua hōʻea mākou i kahi wehe ʻana he 20 kapuaʻi a ua hoʻokipa ʻia mākou e nā alakaʻi mākaʻikaʻi akamai i lako pono me nā lole ola, nā kukui a me nā minoʻaka nui.

Ke haʻalele ʻoe i kahakai, me he mea lā e holo ana ʻoe i ke ao holoʻokoʻa. ʻAʻohe pollution māmā a hāʻawi nā leo kūlohelohe i nā mele ʻoluʻolu o ke ola i ke kaulike. Ke kau nei ʻoe i kou lima i loko o ka wai, hoʻouna ka ʻālohilohi neon ikaika i nā ala jetstream ma hope ou. Holo ka iʻa e like me ka uila, a inā laki ʻoe, ʻike ʻoe i nā kulu māmā o ka ua e lele mai ana i ka wai e like me nā leka uila mai luna mai.

Ma ke Kai Kūʻono, hulahula nā ʻōpuʻu bioluminescent e like me nā liʻiliʻi liʻiliʻi ma lalo o kā mākou kayak aniani akaka i ko mākou hoe ʻana i waho i ka pōʻeleʻele. ʻO ka wikiwiki o kā mākou hoe ʻana, ʻoi aku ka māmā o kā lākou hula ʻana a hiki koke mai nā hōkū ma luna a me nā hōkū ma lalo - ke holo nei ke kilokilo a puni mākou i kēlā me kēia ʻaoʻao. He mea hoʻomanaʻo ka ʻike i ka mea a mākou e hana nei e mālama a mālama, pehea ka koʻikoʻi o kēlā me kēia o mākou i ka pāʻani ʻana i kā mākou kuleana a ʻoiai naʻe - pehea ka liʻiliʻi o mākou e hoʻohālikelike ʻia i ka mana a me ka pohihihi o ke ʻano makuahine.

Kakaʻikahi loa nā bay Bioluminescent i kēia mau lā. ʻOiai ke hoʻopaʻapaʻa nui ʻia ka helu kikoʻī, ua ʻae ʻia he emi iho ma mua o hoʻokahi kakini ma ka honua holoʻokoʻa. A ʻo Puerto Rico ka home no ʻekolu o lākou. ʻAʻole like lākou i nā manawa a pau; Hōʻike nā moʻolelo ʻepekema he nui nā mea hou aʻe ma mua o ka hoʻololi ʻana o nā mea hou i ka ʻāina a me nā kaiaola a puni.

Akā ma Vieques, ʻālohilohi ka Bay i kēlā me kēia pō a hiki iā ʻoe ke ʻike maoli a haha ʻano kūpaʻa maoli kēia wahi. Aia ma ʻaneʻi, me kā mākou mau hoa ma ka Vieques Conservation and Historical Trust, ua hoʻomanaʻo ʻia mākou e noho wale ia inā e hana pū mākou i ka pale ʻana..