Na: Gregory Jeff Barord, Haumana PhD, Kula Nui o ke Kulanakauhale o Nu Ioka – Ke Kula Nui, Kula Nui o ke Kulanakauhale o Nu Ioka – Kolepa Brooklyn

Ferry mai ke kūlanakauhale ʻo Cebu a i Tagbilaran (Photo by Gregory Barord)

La 1: Ua pae hope mākou i Philippines i ke aumoe ma hope o 24 mau hola o ka lele ʻana mai New York City, me kahi hoʻomaha ma South Korea, a hope loa i Cebu, Philippines. ʻO ka mea pōmaikaʻi, ke kali nei ko mākou hoa pili Pilipino iā mākou ma waho o ke kahua mokulele me ka ʻakaʻaka nui a me kahi kaʻa nui e lawe iā mākou i ko mākou hōkele. ʻO ia ke ʻano o ka minoʻaka e nānā mau ai ʻoe i ka ʻaoʻao ʻoi aku ka maikaʻi o nā mea a e hōʻoiaʻiʻo i kahi mea e pono ai i kēia huakaʻi a i nā mahina he 16 e hiki mai ana. Ma hope o ka hoʻouka ʻana i nā ʻeke ukana he 13 i loko o ke kaʻa, hele mākou i ka hōkele a hoʻomaka mākou e hoʻolālā i ka noiʻi. I loko o nā lā he 17 e hiki mai ana e hōʻiliʻili mākou i ka ʻikepili no ka loiloi i ka nui o ka heluna kanaka o nā nautiluse kokoke i ka mokupuni ʻo Bohol ma waena o Philippines.

ʻO ka moʻokūʻauhau nautilus, a i ʻole ka lāʻau ʻohana, ua noho ma kahi o 500 miliona mau makahiki. I ka hoʻohālikelike ʻana, ua puni nā manō no 350 miliona mau makahiki, nā mammals no 225 miliona mau makahiki, a ʻo nā kānaka hou he 200,000 mau makahiki wale nō. I loko o kēia mau makahiki he 500 miliona, ʻaʻole i loli nui ke ʻano o nā nautiluses a no kēia kumu, ua kapa pinepine ʻia nā nautiluses "nā mōʻalihaku ola" no ka mea, ʻano like loa nā nautiluse e ola nei i nā moana o kēia mau lā me ko lākou mau kūpuna mōʻalihaku. Ua ʻike ʻo Nautiluses i ka hapa nui o ke ola hou i ulu mai ma kēia honua a ua ola pū lākou i nā luku nui a pau i hoʻopau i nā holoholona ʻē aʻe.

Nautilus pompilius, ke Kai Bohol, Pilipine (Photo by Gregory Barord)

Pili nā Nautiluse i ka heʻe, ka heʻe, a me ka cuttlefish; ʻO kēia mau holoholona a pau i ka papa Cephalopoda. Nui ka poʻe o mākou i kamaʻāina i ka heʻe a me ka hee ma muli o ko lākou hiki ke hoʻololi kala a me nā ʻano naʻauao. Eia naʻe, ʻaʻole hiki i nā nautilus ke hoʻololi i ka waihoʻoluʻu a ua ʻike ʻia ʻo ia he naʻaupō ke hoʻohālikelike ʻia me ko lākou ʻohana heʻe. (ʻOiai, ke hoʻomaka nei ka hana hou e hoʻololi i kēlā manaʻo). He ʻokoʻa nō hoʻi nā Nautiluses mai nā cephalopods ʻē aʻe no ka mea, he pūpū waho ko lākou, a ʻo nā cephalopod ola ʻē aʻe he pūpū i loko a ʻaʻohe pūpū paha. ʻOiai ua hiki i kēia pūpū ikaika a hoʻoneʻe ke hoʻomalu i ka buoyancy a hāʻawi i ka pale, ua lilo pū ia i mea waiwai nui.

Aia mākou ma Philippines no ka mea ʻoiai ua ola nā nautilus no nā miliona mau makahiki, ʻike ʻia ka emi ʻana o ko lākou heluna ma muli o ke kaomi lawaiʻa ʻole. Ua pahū nā lawaiʻa Nautilus i ka makahiki 1970 no ka mea ua lilo ko lākou pūpū i mea waiwai nui no ke kālepa ʻana a ua hoʻouna ʻia a kūʻai ʻia ma ka honua holoʻokoʻa. Kūʻai ʻia ka pūpū e like me ia akā ua wāwahi ʻia a hana ʻia i mau mea ʻē aʻe e like me nā pihi, nā mea hoʻonani, a me nā mea nani. ʻO ka mea pōʻino, ʻaʻohe kānāwai i kau ʻia e nānā i ka nui o nā nautilus i hopu ʻia. ʻO ka hopena, nui ka lehulehu o nā nautiluse i hāʻule a ʻaʻole i kākoʻo hou i ka lawaiʻa no laila ua neʻe ka lawaiʻa i kahi wahi hou. Ua hoʻomau kēia pōʻaiapuni ma nā wahi he nui i nā makahiki he 40 i hala.

Ana i ke kaula ma kahakai (Photo by Gregory Barord)

No ke aha i hoʻoponopono ʻole ai? No ke aha i loaʻa ʻole ai ka mālama ʻana? No ke aha i hana ʻole ai nā hui mālama? ʻO ka pane mua i kēia mau nīnau a me nā nīnau ʻē aʻe, ʻaʻohe ʻikepili ʻepekema e pili ana i ka nui o ka nautilus a me ka hopena o ka lawaiʻa. Me ka ʻole o ka ʻikepili, hiki ʻole ke hana i kekahi mea. I ka makahiki 2010, ua kākoʻo kālā ka United States Fish and Wildlife Service i kahi papahana e hoʻoholo ai, i hoʻokahi manawa a no nā mea a pau, i ka hopena o nā makahiki he 40 o ka lawaiʻa ʻole i hoʻoponopono ʻia i ka heluna kanaka nautilus. ʻO ka hana mua o kēia papahana ʻo ia ka huakaʻi i ka Philippines a nānā i ka heluna kanaka nautilus ma ia wahi me ka hoʻohana ʻana i nā pahele maunu.

Lā 4: Ua hiki hope ko mākou hui i ko mākou kahua noiʻi ma ka mokupuni ʻo Bohol ma hope o 3 hola kaʻa ferry, me nā ukana ʻoi aku, mai Cebu a i Bohol. Aia mākou ma ʻaneʻi no nā pule ʻelua e hiki mai ana e hoʻāʻo e hōʻiliʻili i ka ʻikepili i ka nui o ka heluna kanaka o nā nautiluses ma Bohol.

E hoʻomau no ka blog hou e pili ana i kēia huakaʻi a me ka noiʻi!

Ka hana ʻana i nā pahele i ka pō mua ma ko mākou hale lawaiʻa kūloko (Photo by Gregory Barord)

Bio: ʻO Gregory Jeff Barord he haumāna PhD i kēia manawa ma New York City a ke noiʻi nei ʻo ia i ka hiki ke aʻo a me ka hoʻomanaʻo o nā nautiluses a ke alakaʻi nei i ka noiʻi kahua mālama mālama i ka nui o ka heluna kanaka. Ke alakaʻi nei ʻo Gregory i ka noiʻi cephalopod no nā makahiki he 10 a ua hana pū ʻo ia ma luna o nā moku lawaiʻa kalepa ma ke Kai Bering ma ke ʻano he Fisheries Observer no ka nānā ʻana i nā ʻāpana no ka National Marine Fisheries Service. 

loulou:
www.tonmo.com
http://www.nytimes.com/2011/10/25/science/25nautilus.html?_r=3&pagewanted=1&emc=eta1&