Ntụkwasị Obi Ọha, Nkwa nye Ndị America Ọdịnihu

Na ndetu Onye isi ala Trump, odeakwụkwọ nke ime obodo Ryan Zinke atụpụtala ịbelata isii nke ihe ncheta mba anyị, na ime mgbanwe njikwa maka ihe ncheta mba anọ. Atọ n'ime ihe ncheta obodo emetụtara na-echebe ebe dị egwu na mmiri US. Ndị a bụ oke osimiri nke ndị America niile ma na-ejide n'aka gọọmenti etiti anyị dị ka ntụkwasị obi ọha na eze ka e wee chebe oghere na ihe onwunwe nkịtị maka mmadụ niile, na maka ọgbọ n'ọdịnihu. Ruo ọtụtụ iri afọ, ndị isi ala US sitere na akụkụ abụọ ahụ ekwupụtala ihe ncheta mba n'aha ndị America niile na ọ dịtụbeghị mgbe otu Onye isi ala tụlere ịkwatu aha ndị ọchịchị mbụ mere.

N'afọ gara aga, odeakwụkwọ Zinke kwupụtara na ụfọdụ ihe ncheta sitere na iri afọ ndị na-adịbeghị anya ga-enyocha nyocha a na-enwetụbeghị ụdị ya, zuru ezu na oge ikwu okwu ọha. Nwa nwoke ka ọha na eze zara—ọtụtụ puku kwuru puku kwuru, ọtụtụ n'ime ha ghọtara ihe nketa dị egwu nke ala na oke osimiri nke ndị isi ala chebere.

Dịka ọmụmaatụ, President George W. Bush họpụtara ugwu ọdịda anyanwụ Hawaiian Islands dị ka akụkụ nke ihe ncheta mba mmiri nke a na-akpọ Papahānaumokuākea na 2009. Na 2014, dabere na ndụmọdụ ndị ọkachamara na ndụmọdụ na ndị isi ihe metụtara, ihe ncheta Hawaii a na-abawanye site na President Obama na 2014. Ma ndị isi ala, ihe kacha mkpa bụ ịmachi ịkụ azụ azụ ahịa n'ime ihe ncheta - iji chebe ebe obibi ndị isi na inye ebe mgbaba maka anụ ọhịa niile nke oke osimiri.   

Papahānaumokuākea bụ ebe nsọ maka ọtụtụ ụdị, gụnyere ụdị dị ize ndụ dị ka blue whales, obere ọdụ ọdụdụ, nduru mmiri, na ikpeazụ Hawaiian mọnk akara. Ihe ncheta a bụ ebe ụfọdụ n'ime oke osimiri coral dị n'ebe ugwu na ahụike kachasị mma, nke a na-ewere dị ka ndị nwere ike ịdị ndụ na mmiri na-ekpo ọkụ n'oké osimiri. Ihe karịrị ụdị 7,000, gụnyere anụmanụ ndị kasị ochie n'Ụwa, bụ́ coral ojii ndị dịrịworo ndụ ruo ihe karịrị afọ 4,000, bi n'ugwu ndị dị n'oké osimiri na àgwàetiti ndị dara ada nke miri emi.   Dị ka National Geographic si kwuo, “N'ihe niile, otu ụzọ n'ụzọ anọ nke ihe ndị e kere eke bi n'ihe ncheta ahụ adịghị ebe ọzọ. A chọpụtabeghịkwa ọtụtụ ndị ọzọ—dị ka obere octopus na-acha ọcha mmụọ, bụ́ nke a chọpụtara na nso nso a, nke ndị ọkà mmụta sayensị akpọwo ya Casper.” 

Iji hụ na a gaghị emerụ ihe ndị a pụrụ iche e kere eke (na okpuru mmiri na usoro ndị ọzọ ebe ha bi) na mberede site n'ịkụ azụ ahịa na ihe ndị ọzọ na-emepụta ihe, nkwekọrịta nkwekọrịta nyere ohere ka ndị ọkụ azụ si Kauai na Niihau nọgide na-eji ebe a na-akụ azụ omenala ha. n'ime Mpaghara Economic Exclusive Economic, mana egbochie ya na mpaghara ndị ọzọ adịghị ike. N'agbanyeghị nke ahụ, maka ihe ncheta ugwu ọdịda anyanwụ Hawaiian Islands (Papahānaumokuākea), odeakwụkwọ Zinke akwadoro imeghe oghere maka ịkụ azụ ahịa na ibelata nha ya site n'ịgbanwe oke ya.

Ihe ncheta ọzọ nke odeakwụkwọ Zinke tụrụ aro ka e belata nchebe bụ mpaghara American Samoa a na-akpọ Rose Atoll, bụ nke President Bush mekwara na mmalite 2009. Ihe dị ka 10,156 square nautical kilomita nke gburugburu ebe obibi mmiri na Rose Atoll ka e chebere dịka otu n'ime anọ Marine National. Ihe ncheta na-agafe na Pacific nke na-echebe gburugburu ebe obibi mmiri dị iche iche na ọtụtụ nde anụ ọhịa na-adabere na Central Pacific, dị ka US Fish & Wildlife Service si kwuo. N'okwu a, Odeakwụkwọ nke Onye isi ala Trump na-atụ aro ịbelata oke ihe ncheta a, ma kwekwa ka ịkụ azụ ahịa mee ọzọ.

Nke atọ, Onye isi ala Obama kere Northeast Canyons na Seamounts Marine National Monument na 2016 na-esote afọ nke ndụmọdụ ndị ọkachamara n'ụdị niile. Mpaghara nke ihe ncheta ọhụrụ ahụ kpuchiri, nke na-ejedebe na nsọtụ mpaghara akụ na ụba pụrụ iche, 200 kilomita site n'ala, bụ nke a maara maka ọtụtụ ụdị dị iche iche na ebe obibi dị ọcha n'ofe oke okpomọkụ na omimi. N'ebe ugwu Atlantik sperm whales na-eri nri n'akụkụ elu. Ọdọ mmiri ndị ahụ nwere coral bamboo nwere alaka dị ka gyms ọhịa. 

Otu akụkụ nke ihe ncheta a na-aga na nsọtụ shelf kọntinent, iji chebe nnukwu ọdụ ụgbọ mmiri atọ. E ji coral mmiri miri emi, anemone, na sponge, bụ́ ndị “dị ka ịgagharị n’ogige Dr. Seuss” kpuchiri mgbidi nke ọwa mmiri ahụ. Peter Auster kwuru, Ọkachamara ọkachamara nyocha na Mystic Aquarium na prọfesọ nyocha emeritus na Mahadum Connecticut.  

The Bear, Retriever, Physalia, na Mytilus bụ ugwu anọ nke echedoro na ndịda nke shelf kọntinent, ebe ala mmiri na-adaba n'ime abyss. N'ịbụ ndị na-ebili ihe karịrị 7,000 ụkwụ site n'ala oké osimiri, ha bụ ugwu mgbawa oge ochie kpụrụ otu narị nde afọ gara aga site na otu ọkụ ọkụ magma na-ekpo ọkụ nke kere New Hampshire's White Mountains.   

Onye isi ala Obama mere ihe dịpụrụ adịpụ maka nshịkọ uhie azụmahịa na azụ azụ lobster America n'ime ihe ncheta a, na odeakwụkwọ Zinke chọrọ imepe ya kpam kpam na ụdị ịkụ azụ ahịa niile.

Mgbanwe ndị a na-atụ aro maka ihe ncheta mba nke onye odeakwụkwọ kwadoro ga-abụ nke siri ike na-agbagha n'ụlọ ikpe dịka mmebi iwu na iwu gbasara ikike onyeisi oche na ike. A ga-agbakwa ha aka nke ukwuu maka imebi nnukwu ọha ga-ekwupụta site na usoro nkọwa ọha n'oge aha ha na na nyocha Zinke. Anyị nwere ike na-atụ anya na nchekwa, n'ihi na ndị a dịtụ obere akụkụ nke anyị ngụkọta mmiri mba nwere ike ịnọgide na-enwe site n'itinye iwu nke iwu.

Ruo ọtụtụ afọ, ndị obodo nchekwa na-eduzi mbọ iji chọpụta ma wepụta pasentị pere mpe nke oke osimiri mba anyị dị ka ebe echedoro, naanị ụfọdụ n'ime ha na-ewepu azụ ahịa. Anyị na-ahụ nke a dị ka ihe dị mkpa, dị irè, na akpachara anya. Ọ dabara na ebumnuche zuru ụwa ọnụ, iji mesie ndụ oke osimiri na-adigide ugbu a yana maka ọgbọ n'ọdịnihu.

Dị ka nke a, ndụmọdụ odeakwụkwọ Zinke adabaghị na nghọta miri emi nke ọha America gbasara uru ichekwa ala na mmiri maka ọgbọ na-abịa n'ihu. Ọhaneze America ghọtara na ịgbanwe aha ndị a ga-emebi ikike United States imezu ebumnuche nchekwa nri maka ọgbọ dị n'ihu site n'iwepụ ihe nchekwa ndị e bu n'obi iweghachi na ịbawanye nrụpụta maka azụ ahịa azụmaahịa, azụ azụ azụ̀, na azụrụ nri.

The Ocean Foundation ekwenyela ogologo oge na ịgbachitere ahụike nke oke osimiri na ihe ndị e kere eke bụ ihe na-abụghị akụkụ, mkpa zuru ụwa ọnụ. Mmepe nke atụmatụ njikwa maka nke ọ bụla n'ime ihe ncheta ndị a ezughị oke, ma na-enye ohere maka ntinye ọhaneze buru ibu n'ime oke nke nkwuputa nke Onye isi ala. Ọ bụghị dị ka a ga-asị na Onye isi ala ọ bụla sitere na Theodore Roosevelt ruo Barack Obama bụ onye mepụtara ihe ncheta tetara n'ụra otu ụtụtụ wee kpebie ime ya n'isi nri ụtụtụ. Dịka ndị bu ha ụzọ, Onye isi ala Bush na Onye isi ala Obama ha abụọ mere mbọ dị ukwuu tupu ha emee aha ndị a. Ọtụtụ puku mmadụ emeela ka odeakwụkwọ Zinke mara ka ihe ncheta obodo dị ha mkpa.

Onye otu TOF Board of Advisors Dr. Sylvia Earle pụtara na magazin Time nke Septemba 18 maka onye ndu ya na sayensị oke osimiri na nchekwa oke osimiri. O kwuwo na anyị aghaghị ichebe nke ọma akụkụ dị ukwuu nke oké osimiri iji kwado ọrụ oké osimiri na-aga n'ihu na-enye ndụ.

Anyị maara na onye ọ bụla nke na-eche banyere oké osimiri na ahụ ike ya ghọtara na anyị ga-ewepụtarịrị ebe pụrụ iche maka nchebe nke ndụ oké osimiri, na ikwe ka mpaghara ndị ahụ kwekọọ na-agbanwe agbanwe chemistry, okpomọkụ, na omimi na obere nnyonye anya site na ọrụ mmadụ. Onye ọ bụla na-eche banyere ya kwesịkwara ịna-akpọtụrụ ndị isi obodo anyị n’ọkwa ọ bụla iji chebe ihe ncheta obodo dị ka e si kee ha. Ndị isi ala anyị gara aga kwesịrị ka a gbachitere ihe nketa ha—na ụmụ ụmụ anyị ga-erite uru site n'ichepụta ihe na amamihe ha n'ichekwa ihe onwunwe ọha anyị na-ekekọrịta.