Mgbanwe omume maka oke osimiri

Site n'aka Mark J. Spalding, Onye isi ala

Anyị maara na anyị chọrọ imeziwanye mmekọrịta ndị mmadụ na oke osimiri. Anyị chọrọ iduzi ụzọ gaa n'ụwa nke anyị ji ndabere anyị dabere n'oké osimiri wee gosipụta uru ahụ n'ụzọ niile anyị si emekọrịta ihe n'oké osimiri - ibi ndụ n'akụkụ ya, ịgagharị na ya, ịkwaga ngwongwo anyị, na inweta nri ebe anyị nọ. chọrọ ya. Anyị aghaghị ịmụta ịkwanyere mkpa ya ùgwù ma tụfuo akụkọ ifo ndị e nweworo kemgbe na oké osimiri buru ibu nke ukwuu nke na ụmụ mmadụ nwere ike imetụta usoro ya n'ọ̀tụ̀tụ̀ zuru ụwa ọnụ.

Ụlọ akụ mba ụwa wepụtara akwụkwọ akụkọ dị peeji 238 n'oge na-adịbeghị anya, "Uche, Society, and Behavior", nke bụ nchịkọta zuru oke nke ọtụtụ puku ọmụmụ sitere na mba 80, na-eleba anya na ọrụ nke uche na mmekọrịta ọha na eze n'ime mkpebi na mgbanwe omume. Akụkọ ọhụrụ nke World Bank na-akwado na ndị mmadụ na-eche echiche na-akpaghị aka, na-eche echiche na ọha mmadụ, na-eche echiche iji ụdị echiche (usoro nke ihe ọmụma gara aga, ụkpụrụ, na ahụmahụ nke ha na-ele mkpebi ọ bụla). Ihe ndị a kpara akpa, na-ewukwa onwe ha elu; ha abụghị silos. Anyị kwesịrị ịgwa ha niile okwu n'otu oge.

Mgbe anyị lere anya n'ichekwa oke osimiri na nlekọta oke osimiri, enwere omume kwa ụbọchị anyị ga-achọ ịhụ ka ndị mmadụ na-agbaso iji nyere anyị aka nweta ebe anyị chọrọ ịga. Enwere atumatu anyị kwenyere na ọ ga-enyere mmadụ na oke osimiri aka ma ọ bụrụ na anabatara ha. Akụkọ a na-enye ụfọdụ isi ihe na-adọrọ mmasị banyere otú ndị mmadụ si eche na omume ndị nwere ike ịkọwa ọrụ anyị niile-ọtụtụ n'ime akụkọ a na-ekwusi ike na anyị na-arụ ọrụ, ruo n'ókè ụfọdụ, na echiche ndị na-ezighị ezi na echiche na-ezighị ezi. M na-ekerịta isi ihe ndị a. Maka ozi ndị ọzọ, ebe a bụ a njikọ gaa na nchịkọta isi nke 23 na akụkọ n'onwe ya.

Nke mbụ, ọ bụ banyere otú anyị si eche echiche. Enwere ụdị echiche abụọ "ngwa ngwa, akpaka, enweghị mgbalị, na onye mmekọ" yana "nwayọọ, nke na-akpachapụ anya, na-agba mbọ, usoro, na ntụgharị uche." Ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke ndị mmadụ bụ ndị na-akpaghị aka abụghị ndị na-eche echiche (n'agbanyeghị na ha chere na ha kpachapụrụ anya). Nhọrọ anyị na-adabere n'ihe na-abata n'uche (ma ọ bụ iji aka mgbe ọ na-abịa na akpa nke poteto nduku). Ya mere, anyị ga-enwerịrị "ichepụta atumatu ndị na-eme ka ọ dị mfe ma dị mfe maka ndị mmadụ n'otu n'otu ịhọrọ àgwà kwekọrọ na nsonaazụ ha chọrọ na ọdịmma ha."

Nke abụọ, ọ bụ otú anyị si arụ ọrụ dị ka akụkụ nke obodo mmadụ. Ndị mmadụ n'otu n'otu bụ anụmanụ na-elekọta mmadụ bụ ndị mmasị mmadụ, netwọk mmekọrịta, njirimara ọha na eze, na ụkpụrụ mmekọrịta mmadụ na-emetụta. Ya bụ na ihe ka ọtụtụ ná ndị mmadụ na-eche banyere ihe ndị gbara ha gburugburu na-eme na otú ha si abanye n’ìgwè ha. N'ihi ya, ha na-eṅomi omume nke ndị ọzọ ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ozugbo.

N'ụzọ dị mwute, dị ka anyị na-amụta site na akụkọ, "Ndị na-eme iwu na-elelịkarị akụkụ mmekọrịta mmadụ na mgbanwe omume." Dịka ọmụmaatụ, echiche akụ na ụba ọdịnala na-ekwu na ndị mmadụ na-ekpebi mgbe niile n'ụzọ ezi uche dị na ya na maka ọdịmma onwe ha (nke ga-apụta ma echiche dị mkpirikpi na ogologo oge). Akụkọ a na-akwado na echiche a bụ ụgha, nke nwere ike ọ gaghị eju gị anya. N'ezie, ọ na-ekwusi ike na ọ ga-abụ ọdịda atumatu dabere na nkwenye a na ime mkpebi nke onye ọ bụla ga-emeri mgbe niile.

Ya mere, dịka ọmụmaatụ, "ihe mkpali akụ na ụba abụghịcha ihe kacha mma ma ọ bụ naanị ụzọ isi kpalie ndị mmadụ n'otu n'otu. Nkwalite maka ọkwa na nnabata ọha pụtara na n'ọtụtụ ọnọdụ, enwere ike iji ihe mkpali ọha na eze mee ihe n'akụkụ ma ọ bụ ọbụna kama mkpali akụ na ụba iji kpalite àgwà ndị a chọrọ. " N'ụzọ doro anya, amụma ọ bụla anyị na-eme ma ọ bụ ihe mgbaru ọsọ anyị chọrọ ime ga-abanyerịrị n'ụkpụrụ anyị na-ejikarị eme ihe ma mezuo ọhụụ anyị na-ekekọrịta ma ọ bụrụ na anyị chọrọ ịga nke ọma.

N'ezie, ọtụtụ ndị mmadụ nwere mmasị na mmekọrịta mmadụ na ibe ya maka ịdị n'otu, ikpe ziri ezi na nkwughachi ma nwee mmụọ imekọ ihe ọnụ. Usoro mmekọrịta ọha na eze na-emetụta anyị nke ukwuu, ma mee ya. Dị ka akụkọ ahụ si kwuo, “Anyị na-achọkarị imezu ihe ndị ọzọ tụrụ anya anyị n’aka anyị.”

Anyị maara na "anyị na-eme dị ka ndị òtù nke otu, maka mma na njọ." Kedu ka anyị ga-esi "na-eme ka ọchịchọ ndị mmadụ na-akpakọrịta ma na-akpa àgwà dị ka ndị otu na-emepụta mgbanwe ọha na eze" na-akwado igbanwe usoro nke mbibi nke gburugburu oké osimiri gburugburu ụwa?

Dị ka akụkọ ahụ si kwuo, ndị mmadụ adịghị eme mkpebi site n'ịbịa n'echiche ndị ha chepụtara onwe ha, kama n'ụdị echiche nke agbakwunyere n'ụbụrụ ha, bụ nke a na-emekarị site na mmekọrịta akụ na ụba, njikọ okpukpe, na njirimara ọha mmadụ. N'ịbụ ndị chere ngụkọ na-achọsi ike ihu, ndị mmadụ na-atụgharị data ọhụrụ n'ụzọ kwekọrọ na ntụkwasị obi ha na echiche mbụ ha.

The nchekwa obodo kwere ogologo oge na ọ bụrụ na anyị dị nnọọ na-enye eziokwu banyere iyi egwu nke oké osimiri ahụ ike ma ọ bụ ibelata ụdị, mgbe ahụ ndị mmadụ ga- ndammana ịgbanwe omume ha n'ihi na ha hụrụ oké osimiri n'anya na ọ bụ ezi uche ihe ime. Otú ọ dị, nchọpụta ahụ mere ka o doo anya na ọ bụghị nnọọ otú ndị mmadụ si emeghachi omume na ahụmahụ ebumpụta ụwa. Kama nke ahụ, ihe anyị chọrọ bụ ntinye aka iji gbanwee ụdị uche, ya mere, nkwenye banyere ihe ga-ekwe omume n'ọdịnihu.

Ihe ịma aka anyị bụ na ọdịdị mmadụ na-elekwasị anya ugbu a, ọ bụghị n'ọdịnihu. N'otu aka ahụ, anyị na-ahọrọkarị ụkpụrụ dabere na ụdị echiche nke obodo anyị. Nkwekọrịta anyị akọwapụtara nwere ike bute nkwenye nkwenye, nke bụ ọchịchọ nke ndị mmadụ n'otu n'otu ịsụgharị na nzacha ozi n'ụzọ na-akwado echiche ha ma ọ bụ echiche ha. Ndị mmadụ n'otu n'otu na-eleghara anya ma ọ bụ enweghị ekele maka ozi ewepụtara na ihe gbasara omume, gụnyere amụma maka mmiri ozuzo n'oge yana mgbanwe mgbanwe ihu igwe ndị ọzọ. Ọbụghị naanị nke ahụ, mana anyị na-ezere ime ihe n'ihu nke amaghị ama. Ọchịchọ ndị a niile sitere n'okike nke mmadụ na-eme ka ọ sie ike karị imezu nkwekọrịta mpaghara, akụkụ abụọ na nke mba dị iche iche e mere iji tụọ anya mgbanwe n'ọdịniihu.

Yabụ kedu ihe anyị nwere ike ime? Na-eti ndị mmadụ ihe n'isi na data na amụma banyere ebe oké osimiri ga-adị na 2100, na ihe kemịkal ya ga-abụ na 2050 na ụdị ụdị ga-apụ nanị adịghị akpali omume. Anyị ga-ekekọrịta ihe ọmụma ahụ n'ezie, mana anyị enweghị ike ịtụ anya na ihe ọmụma ahụ naanị ga-agbanwe omume ndị mmadụ. N'otu aka ahụ, anyị ga-ejikọ aka na obodo ndị mmadụ.

Anyị kwenyere na omume mmadụ na-emetụta oke osimiri dum na ndụ dị n'ime ya. N'agbanyeghị nke ahụ, anyị enwebeghị nghọta mkpokọta nke na-echetara anyị onye ọ bụla n'ime anyị na-ekere òkè na ahụike ya. Otu ihe atụ dị mfe nwere ike ịbụ na onye na-ese anwụrụ n'akụkụ osimiri nke na-ekpochapụ sịga ha n'ájá (ma hapụ ya n'ebe ahụ) na-eji ụbụrụ akpaaka eme ya. Ọ dị mkpa ka a tụfuo ya na ájá dị n'okpuru oche dị mma ma dị mma. Mgbe a mara ya aka, onye na-ese anwụrụ nwere ike ịsị, "Ọ bụ naanị otu butt, gịnị ka ọ nwere ike ime?" Ma ọ bụghị nanị otu nku dị ka anyị nile maara: A na-atụba ọtụtụ ijeri anwụrụ sịga n'ezoghị ọnụ n'ebe a na-akụ ihe ọkụkụ, na-asa ha n'ebe mmiri ozuzo na-asọpụ, ma na-ahapụ ha n'ụsọ osimiri anyị.

Ya mere, olee ebe mgbanwe a si abịa? Anyị nwere ike ịnye eziokwu:
• Ụkwụ sịga bụ ihe mkpofu a na-atụfukarị n'ụwa niile (trillion 4.5 kwa afọ)
• Ụkwụ sịga bụ ihe mkpofu kacha ewu ewu n'akụkụ osimiri, na isi sịga anaghị emebi emebi.
• Igwe sịga na-ebute kemịkal na-egbu egbu nke na-egbu mmadụ, n'ime anụ ọhịa ma nwee ike imerụ isi mmiri. *

Yabụ kedu ihe anyị nwere ike ime? Ihe anyị mụtara n'akụkọ Bank World a bụ na anyị ga-emerịrị ya mee ka ọ dị mfe ịtụfu nke isi sịga (dị ka ashtray akpa nke Surfrider nke a na-ahụ n'aka nri), mepụta akara iji chetara ndị na-ese anwụrụ ka ha mee ihe ziri ezi, mee ka ọ bụrụ ihe onye ọ bụla na-ahụ ka ndị ọzọ na-eme ya ka ha na-akwado ya, ma dịrị njikere ibuli ihe mgbaba ọ bụrụgodị na anyị emeghị. t anwụrụ. N'ikpeazụ, anyị ga-achọpụta otú e si ejikọta omume ziri ezi n'ime ụdị echiche, ya mere, ime ihe na-akpaghị aka bụ nke dị mma maka oké osimiri. Na nke ahụ bụ naanị otu ihe atụ nke omume anyị kwesịrị ịgbanwe iji meziwanye mmekọrịta mmadụ na oke osimiri n'ogo ọ bụla.

Anyị ga-abanye n'ime ihe kacha mma nke mkpokọta onwe anyị iji chọta ihe nlere anya n'ihu n'ihu nke na-enyere anyị aka ịhụ na omume anyị dabara na ụkpụrụ anyị na ụkpụrụ anyị na-ebute oke osimiri ụzọ.

* The Ocean Conservancy na-eme atụmatụ na ọnụ ọgụgụ nicotine nke ihe nzacha 200 weghaara ezuola igbu mmadụ. Naanị otu butt nwere ikike imerụ lita mmiri 500, na-eme ka ọ ghara ịdị mma iri ya. Echefula na ụmụ anụmanụ na-erikarị ha!

Foto isi nke Shannon Holman