Nkebi 1 – Iche echiche banyere ogige ntụrụndụ nke oké osimiri: Olee otú, Gịnị mere, Ebee

Site n'aka: Mark J. Spalding, Onye isi ala, The Ocean Foundation

GỊNỊ mere MPAs?

Na mmalite nke December, m nọrọ izu abụọ na San Francisco maka otu ụzọ nzukọ na Marine Protected Areas (MPAs), nke bụ okwu n'ozuzu maka ọtụtụ ụzọ dị iche iche iji wepụta akụkụ nke oké osimiri na n'ụsọ oké osimiri iji kwado ahụike osisi na anụmanụ . Enyemaka anụ ọhịa kwadoro nke mbụ, nke bụ Mgbakọ Mgbakọ Mba Nile MPA. Nke abụọ bụ mkparịta ụka nke Aspen Institute Ocean Dialogue, nke mkparita uka kpalitere site n'ịjụ ndị niile a kpọrọ òkù ka ha chee echiche maka ọrụ MPA na njikwa oghere ndị ọzọ n'ịgbasa oke ịkụ azụ. N'ụzọ doro anya, nchekwa mmiri (gụnyere iji MPA) abụghị nanị maka ịkụ azụ̀; anyị ga-edozi nsogbu niile na gburugburu ebe obibi nke oké osimiri - ma, n'otu oge ahụ, imebiga ihe ókè bụ ihe iyi egwu nke abụọ na oké osimiri (mgbe mgbanwe ihu igwe gasịrị). Ọ bụ ezie na ọtụtụ ebe echedoro mmiri nwere ike ma kwesịkwazie ya maka ọtụtụ ebumnuche (dịka nchekwa nchekwa, njem nlegharị anya, ihe ntụrụndụ ma ọ bụ ịkụ azụ azụ), ka m kọwapụta ihe mere anyị ji ele MPA anya dịka ngwa ọrụ maka njikwa azụ.

Mpaghara echedoro mmiri nwere oke ala, emebere ya iji jikwaa mmetụta mmadụ na gburugburu ebe obibi mmiri, wee were ụzọ ogologo oge. Usoro a na-enye njirisi na-enye anyị ohere ijikwa ịkụ azụ. Na MPA, dị ka ọ dị n'ịkụ azụ, anyị na-ejikwa omume mmadụ na mmekọrịta dị na gburugburu ebe obibi (na ọrụ gburugburu); anyị na-echebe gburugburu ebe obibi (ma ọ bụ na ọ bụghị), anyị anaghị ejikwa ọdịdị:

• MPA ekwesịghị ịbụ ihe gbasara otu ụdị (ahịa).
• MPA ekwesịghị ịbụ naanị maka ijikwa otu mmemme

E bu ụzọ chepụta MPA dị ka ụzọ isi ewepụta ebe ụfọdụ ma chebe ụdị ndụ dị iche iche n'osimiri, na-adịgide adịgide ma ọ bụ nke oge, ma ọ bụ ngwakọta nke mgbochi ndị ọzọ na ọrụ mmadụ. Usoro ebe nsọ mmiri nke mba anyị na-enye ohere ụfọdụ ihe omume ma gbochie ndị ọzọ (karịsịa mmịpụta mmanụ na gas). MPA abụrụla ngwa ọrụ maka ndị na-arụ ọrụ iji jikwaa azụ azụ n'ụzọ na-akwalite ọnụ ọgụgụ dị mma nke ụdị azụ ahịa ezubere iche. N'ihe gbasara ịkụ azụ, enwere ike iji MPA mepụta mpaghara anaghị anabata, naanị mpaghara ịkụ azụ egwuregwu, ma ọ bụ gbochie ụdị ngwa ịkụ azụ nke enwere ike iji. Ha nwekwara ike igbochi mgbe a na-akụ azụ n'akụkụ ụfọdụ - dịka ọmụmaatụ, mmechi n'oge nchịkọta azụ, ma ọ bụ ikekwe iji zere oge nduru nduru. Enwere ike iji ya dozie ụfọdụ ihe na-esi n'ịkụ azụ̀ pụta.

Ihe si na ịkụ azụ̀ karịrị akarị pụta

Ịkụbiga azụ̀ karịrị akarị abụghị nanị ihe ọjọọ, kama ọ dị njọ karịa ka anyị chere. Azụ bụ okwu anyị na-eji maka mbọ iji azụ otu ụdị anụrị. A enyochala pasentị iri abụọ nke azụ̀—nke pụtara na a mụọla ha iji chọpụta ma ha nwere ọnụ ọgụgụ ndị siri ike nwere oke ọmụmụ na ma ọ dị mkpa ibelata nrụgide ịkụ azụ iji hụ na iwughachi ndị mmadụ. N'ime azụ̀ ndị fọdụrụnụ, ọnụ ọgụgụ azụ̀ na-ebelata n'ọ̀tụ̀tụ̀ na-akpasu iwe, ma n'ime pasentị 80 nke azụ̀ ndị a na-enyochabeghị, na ọkara (10%) nke azụ̀ ndị a na-enyocha. Nke a na-ahapụ anyị naanị 10% nke azụ azụ ndị na-adịghị ugbu a na-adalata-n'agbanyeghị ụfọdụ ezigbo ndozi emere n'ụzọ anyị si ejikwa azụ azụ, ọkachasị na US N'otu oge ahụ, mbọ ịkụ azụ abawanyela ma na-aga n'ihu na-abawanye. kwa afọ.

Ngwa na-emebi emebi na ijide ebe obibi na anụ ọhịa n'ofe azụ̀ niile. Njide ma ọ bụ ijide ihe mberede bụ iwere azụ ndị na-abụghị ebumnuche na anụmanụ ndị ọzọ site na mberede dị ka akụkụ nke ịwepụta ụgbụ - otu nsogbu dị na driftnets abụọ (nke nwere ike ịdị ihe ruru kilomita 35 n'ogologo) na ngwa furu efu dị ka ụgbụ na azụ furu efu. ọnyà ndị na-arụ ọrụ ọbụna ma ọ bụrụ na ụmụ mmadụ anaghịzi eji ha eme ihe—na n'ịdị ogologo oge—ụdị ịkụ azụ nke na-eji ahịrị dị n'agbata otu maịl na kilomita 50 n'ogologo iji jide azụ̀ n'usoro nko ndị a kpara akpa n'ahịrị. Bycatch nwere ike ịdị ihe ruru kilogram 9 maka otu paụnd nke ụdị ebumnuche, dị ka oporo, nke na-eme ya na tebụl. Ọnwụ nke ngwa, ịdọrọ ụgbụ, na mbibi nke azụ ndị na-eto eto, nduru mmiri na ụdị ndị ọzọ na-abụghị ebumnuche bụ ụzọ niile nke enwere nsonaazụ na nnukwu ọnụ ọgụgụ, ịkụ azụ ụlọ ọrụ nke abụọ na-emetụta ọnụ ọgụgụ azụ n'ọdịnihu na mbọ ndị dị ugbu a iji jikwaa. ha ka mma.

Ihe dị ka ijeri mmadụ 1 na-adabere na azụ maka protein kwa ụbọchị na ọchịchọ zuru ụwa ọnụ maka azụ na-eto eto. Ọ bụ ezie na aquaculture na-egbo ihe karịrị ọkara nke ihe a chọrọ ugbu a, anyị ka na-ewere ihe dị ka nde tọn 80 azụ n'oké osimiri kwa afọ. Mmụba ọnụ ọgụgụ mmadụ, jikọtara ya na ụbara ụbara ụbara pụtara na anyị nwere ike ịtụ anya na ọchịchọ maka azụ ga-ebili n'ọdịnihu. Anyị maara ihe mmerụ ahụ si n'ịkụ azụ bụ, anyị nwere ike ịtụ anya na mmụba nke mmadụ a ga-aga n'ihu na-eme ka ịkụ azụ azụ dị ugbu a, ọnwụ ebe obibi n'ihi ngwa na-emebi emebi anyị na-ejikarị arụ ọrụ, yana nkwụsị n'ozuzu ya na ụdị azụ azụ ahịa biomass n'ihi na anyị na-elekwasị anya na ndị okenye. afọ ịmụ nwa azụ. Dị ka anyị dere na blọọgụ ndị gara aga, iwepụta azụ̀ azụ̀ ụlọ ọrụ mmepụta ihe maka oriri azụmahịa zuru ụwa ọnụ adịghị adịgide adịgide na gburugburu ebe obibi, ebe obere obere azụ̀ ndị obodo na-achịkwa nwere ike ịdịgide.

Ihe ọzọ na-akpata ịkụ azụ̀ karịrị akarị bụ na anyị nwere nnọọ ọtụtụ ụgbọ mmiri, na-achụso ọnụ ọgụgụ azụ̀ na-ebelata ebelata. E mere atụmatụ na e nwere ihe dị ka nde ụgbọ mmiri anọ n'ụwa—ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ okpukpu ise ihe anyị chọrọ maka nkwado site n'atụmatụ ụfọdụ. Ndị ọkụ azụ a na-enwetakwa enyemaka gọọmentị (ihe dị ka ijeri US $ 25 kwa afọ n'ụwa niile) iji gbasaa ụlọ ọrụ ịkụ azụ. Nke a ga-akwụsịrịrị ma ọ bụrụ na anyị na-atụ anya na ndị nta, ndị dịpụrụ adịpụ n'ụsọ oké osimiri na agwaetiti ga-adabere na ike ịnwụde azụ. Mkpebi ndọrọ ndọrọ ọchịchị iji mepụta ọrụ, kwalite azụmahịa mba ụwa, ma ọ bụ inweta azụ maka oriri yana mkpebi ụlọ ọrụ pụtara na anyị etinyela ego n'ịmepụta ọtụtụ ụgbọ mmiri na-akụ azụ. Ọ na-aga n'ihu na-eto eto n'agbanyeghị oke ike. Ụgbọ mmiri na-arụ nnukwu igwe na-egbu azụ nke ukwuu, nke radar azụ ka mma na teknụzụ ndị ọzọ na-agbakwunyere. N'ịgbakwụnye, anyị nwere ihe eji ebi ndụ dị nso n'ikpere mmiri na ịkụ azụ nka, nke ahụ chọkwara nleba anya maka omume kacha mma na echiche ogologo oge.

Ekwenyere m na anyị ga-edo anya na anyị anaghị achọ nlọghachi azụ azụ azụ ahịa zuru ụwa ọnụ ruo n'ọkwa ebe protein niile dị mkpa nke otu ijeri ma ọ bụ karịa mmadụ nwere ike zute azụ ndị ejidere n'ọhịa - ọ gaghị ekwe omume. Ọbụlagodi na ebuka azụ̀ alaghachitela, a ghaghị ịdọ anyị aka ná ntị ka azụ̀ ọ bụla e megharịrị ọhụrụ wee dịgide ma si otú a hapụ ihe dị iche iche dị iche iche dị ndụ n’oké osimiri, nakwa ka anyị na-akwalite nchekwa ihe oriri dị n’oké osimiri site n’ịkwado onye ọ bụla na-azụ azụ̀ na ndị na-akụ azụ̀ n’obodo, kama ịbụ ụlọ ọrụ mmepụta ihe zuru ụwa ọnụ. ọnụ ọgụgụ nrigbu. Na, anyị kwesịrị iburu n'uche ole mfu akụ na ụba anyị na-ata ugbu a dị ka n'ihi azụ ahụ ewepụtarala n'oké osimiri (ihe dị iche iche dị iche iche, njem nlegharị anya, ọrụ gburugburu ebe obibi, na ụkpụrụ ịdị adị ndị ọzọ), yana otú nlọghachi azụ anyị si dị njọ bụ mgbe. anyị na-akwado ụgbọ mmiri ịkụ azụ. Ya mere, anyị kwesịrị ilekwasị anya na ọrụ nke azụ dị ka akụkụ nke biodiversity, na-echebe elu-ọgwụgwụ anụ maka itule na iji gbochie top ala trophic cascades (ie kwesịrị iji chebe nri niile oké osimiri anụmanụ).

Ya mere, ntughari: iji chekwaa ihe dị iche iche nke oke osimiri wee si otú ahụ na-arụ ọrụ gburugburu ebe obibi ya yana ọrụ ndị na-arụ ọrụ gburugburu ebe obibi nwere ike inye, anyị kwesịrị ibelata nke ukwuu ịkụ azụ, tọọ nwude n'ogo na-adigide, ma gbochie ọrụ ịkụ azụ na-emebi ihe. Nzọụkwụ ndị ahụ na-adịrị m mfe ide karịa ka ha ga-arụzu, na ụfọdụ ezigbo mbọ na-aga n'ihu na mpaghara, mpaghara, mba, na mba ụwa. Na, otu ngwá ọrụ bụ isi nke San Francisco, Aspen Institute oké osimiri mkparịta ụka: ijikwa ohere nakwa dị ka ụdị.

Iji mpaghara echedoro mmiri iji lebara ihe iyi egwu kachasị

Dị nnọọ ka n'elu ala anyị nwere usoro nke onwe na nke ọha na eze nwere ogo dị iche iche nke nchebe site n'ọtụtụ ọrụ mmadụ, otú ahụ kwa, anyị nwere ike iji usoro dị otú ahụ na oké osimiri. Ụfọdụ omume nlekọta azụ̀ na-elekwasịkwa anya na njikwa mbara ala nke na-egbochi mgbalị ịkụ azụ (MPAs). N'ụfọdụ MPA mmachi ndị a bụ naanị na ịghara ịkụ azụ otu ụdị akọwapụtara. Naanị anyị kwesịrị ijide n'aka na anyị anaghị achụpụ mgbalị n'ebe ndị ọzọ / ụdị; na anyị na-amachi ịkụ azụ n'ebe kwesịrị ekwesị na oge kwesịrị ekwesị n'afọ; na na anyị na-edozi usoro nlekọta ahụ ma ọ bụrụ na mgbanwe mgbanwe dị ukwuu na okpomọkụ, oke osimiri, ma ọ bụ kemistri nke oké osimiri. Ma, anyị kwesịrị icheta na MPA na-enye obere enyemaka na ụdị mkpanaka (pelagic) (dị ka tuna ma ọ bụ nduru mmiri) - mmachi gia, oke nwa oge, na oke ijide n'ihe banyere tuna niile na-arụ ọrụ nke ọma.

Ọdịmma mmadụ bụkwa ihe dị mkpa na-elekwasị anya ka anyị na-emepụta MPA. Ya mere, atụmatụ ọ bụla kwesịrị ekwesị kwesịrị ịgụnye ihe gbasara gburugburu ebe obibi, mmekọrịta ọha na eze, ihe ịchọ mma na akụ na ụba. Anyị maara na obodo ndị na-akụ azụ nwere oke oke n'ịkwado, na mgbe mgbe, ụzọ akụ na ụba na mpaghara kacha nta maka ịkụ azụ. Ma, e nwere ihe dị iche n'etiti nkesa nke ụgwọ na uru nke MPA. Ọnụ ego mpaghara, obere oge (mmachibido ịkụ azụ) iji mepụta uru dị ogologo oge zuru ụwa ọnụ (nweghachi nke ụdị dị iche iche) bụ ire ere. Na, uru mpaghara (ọtụtụ azụ na ego ndị ọzọ) nwere ike iwe ogologo oge iji nweta ya. Ya mere, ọ dị mkpa ịchọpụta ụzọ a ga-esi na-enye uru dị mkpirikpi nke na-akwụ ụgwọ zuru oke iji tinye ndị na-eme ihe n'ógbè ahụ aka. N'ụzọ dị mwute, anyị maara site n'ahụmahụ anyị ruo taa na ọ bụrụ na ọ dịghị onye ọ bụla na-azụta ihe, mgbe ahụ ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọdịda zuru ụwa ọnụ nke mbọ MPA.

Nlekọta anyị nke omume mmadụ kwesịrị ilekwasị anya n'ichebe gburugburu ebe obibi n'ozuzu ya, ọ bụrụgodị na mmanye (maka ugbu a) bụ nanị na MPA (dị ka akụkụ nke ihe ndị dị ndụ). Ọtụtụ ihe omume mmadụ (ụfọdụ dị anya na MPA) na-emetụta ọganihu gburugburu ebe obibi nke MPA. Ya mere, ọ bụrụ na anyị emee atụmatụ anyị nke ọma, ohere anyị kwesịrị ịdị obosara nke ọma iji hụ na a ga-atụle ihe ndị nwere ike imerụ ahụ dị ka nke sitere na fatịlaịza kemịkalụ nke a na-achọ iji nye ihe oriri na-edozi ihe ọkụkụ n'ụzọ dị elu mgbe a na-asacha ya n'ala na gbada n'osimiri na n'ime oké osimiri anyị. .

Ozi ọma ahụ bụ na MPA na-arụ ọrụ. Ha na-echebe ihe dị iche iche dị ndụ ma na-enyere aka idobe webụ nri adịghị emebi emebi. Ma, e nwere ihe àmà siri ike na-egosi na ebe a kwụsịrị ịkụ azụ̀, ma ọ bụ kpaara ókè n'ụdị ụfọdụ, ụdị mmasị azụmahịa na-alọghachi na ihe ndị ọzọ dị ndụ. Na, nyocha agbakwunyere akwadowokwa echiche ezi uche dị na ya na oke azụ na ihe dị iche iche dị iche iche na-alọghachi n'ime MPA na-agafe oke ya. Ma obere oke osimiri na-echebe, n'eziokwu, naanị 1% nke 71% nke ụwa na-acha anụnụ anụnụ nọ n'okpuru ụfọdụ nchebe, na ọtụtụ n'ime MPA ndị ahụ bụ ogige ntụrụndụ akwụkwọ, n'ihi na ha dị naanị na akwụkwọ ma ọ bụghị iwu. Mmelite: Emeela nnukwu ihe n'ime afọ iri gara aga maka nchekwa oke osimiri, ma ebe ọ bụ naanị pasentị 1.6 nke oke osimiri “chebere nke ọma,” amụma nchekwa ala dị n'ihu, na-enweta nchebe nkịtị maka ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ pasent 15 nke ala.  Sayensị nke mpaghara echedoro mmiri ugbu a tozuru oke ma buru ibu, yana ọtụtụ ihe egwu chere oke osimiri ụwa ihu site na ịka azu, mgbanwe ihu igwe, mfu nke ụdị ndụ dị iche iche, acidification na ọtụtụ okwu ndị ọzọ na-enye ohere ka ukwuu, ihe sayensị na-akpali. Yabụ kedu ka anyị ga-esi mejuputa ihe anyị maara ka ọ bụrụ nchekwa nchekwa iwu?

MPA naanị agaghị aga nke ọma. A ghaghị ijikọta ha na ngwaọrụ ndị ọzọ. Anyị kwesịrị ịṅa ntị na mmetọ, nchịkwa sedimenti na ihe ndị ọzọ. Anyị kwesịrị ịrụ ọrụ ka mma iji hụ na a na-ahazi njikwa mmiri mmiri nke ọma na ụdị njikwa ndị ọzọ (atụmatụ nchekwa mmiri na nchebe ụdị n'ozuzu), yana ọrụ nke ọtụtụ ụlọ ọrụ. Tụkwasị na nke ahụ, anyị kwesịrị ikweta na carbon acidification oké osimiri na-ekpo ọkụ na-ekpo ọkụ pụtara na anyị na-eche mgbanwe n'ọ̀tụ̀tụ̀ odida obodo ihu. Ndị obodo anyị kwenyere na anyị kwesịrị ịmepụta ọtụtụ MPA ọhụrụ dị ka o kwere mee, ọbụlagodi ka anyị na-enyocha ndị dị ugbu a iji melite nhazi na ịdị irè ha. Nchekwa mmiri chọrọ mpaghara ndọrọ ndọrọ ọchịchị ka ukwuu. Biko sonyere obodo anyị (site n'inye onyinye ma ọ bụ debanye aha maka akwụkwọ akụkọ anyị) ma nyere aka mee ka mpaghara ahụ buru ibu ma sie ike ka anyị nwee ike ime mgbanwe.