Nkume, Akwụkwọ, Nduru: Ịgbasa Agụmakwụkwọ Nduru na El Salvador

Site n'aka Brad Nahill, onye isi na onye rụpụtara SEEtheWILD na SEE Turtles
Mụ na ndị nkuzi obodo na-arụkọ ọrụ iji gbasaa mmemme mmụta Turtle Sea na El Salvador

Naanị narị ụmụ nwanyị ole na ole ka a na-eche na ha ga-ebi n'akụkụ ụsọ oké osimiri ọwụwa anyanwụ Pacific dum. (Ebe E Si Nweta Foto: Brad Nahill/SeeTurtles.org)

Ụmụ akwụkwọ na-eto eto na-apụ na ọdụ ụgbọ mmiri kpuchiri ekpuchi, na-amụmụ ọnụ ọchị na ibe ha na elu na-acha ọcha na uwe ogologo ọkpa na uwe mwụda na-acha anụnụ anụnụ. Ụmụntakịrị nwoke abụọ ji ịnụ ọkụ n'obi wepụta onwe ha ịbụ nshịkọ, anya ha na-enwu na ohere ha ga-eripịa ụmụ klas ha ndị ghọrọ nduru-ọkụ. Pincers na njikere, ụmụ nwoke na-aga n'akụkụ, na-akpado ụmụaka ndị na-eme ka hà bụ nduru nwa na-esi n'ụsọ osimiri gaa n'oké osimiri.

Ọtụtụ "nduru" na-agafe na ngafe nke mbụ, naanị ịhụ ka crabs na-aghọ nnụnụ dị njikere ịdọpụ ha na mmiri. Mgbe ịgafe na-esote, ọ bụ naanị ụmụ akwụkwọ ole na ole ka na-eche ọrụ siri ike ihu nke ịgbanarị ụmụ nwoke, bụ ndị na-egwu shark ugbu a. Naanị ụmụ ọhụrụ ole na ole na-adị ndụ ruo mgbe ha tolitere.

Ịweta ụwa nke nduru mmiri maka ụmụ akwụkwọ nọ nso ebe a na-ekpo ọkụ bụ akụkụ nke mmemme nchekwa nduru ruo ọtụtụ iri afọ. Ọ bụ ezie na ụlọ ọrụ nchekwa ole na ole ka ukwuu nwere akụrụngwa iji mee mmemme mmụta zuru oke, ọtụtụ ndị otu nduru nwere obere ndị ọrụ na akụrụngwa, na-enye ha ohere ịme nleta ole na ole n'otu oge akwụ ụgwọ n'ụlọ akwụkwọ mpaghara. Iji nyere aka mejupụta oghere a, LEE Nduru, na mmekorita ya na òtù Salvadoran ICAPO, EcoViva, na Asociación Mangle, na-emepụta mmemme iji mee ka agụmakwụkwọ mbe osimiri bụrụ ihe omume kwa afọ.

A na-ahụ mbe n'oké osimiri gburugburu ụwa, na-akpa akwụ́, na-eri nri, na-akwagakwa n'ime mmiri nke ihe karịrị otu narị mba. Dabere n'ebe ha bi, ha na-ezute ọtụtụ ihe iyi egwu gụnyere iri akwa na anụ ha, iji shells ha rụọ ọrụ aka, itinye aka na ngwa ịkụ azụ, na mmepe n'ụsọ oké osimiri. Iji gbochie ihe iyi egwu ndị a, ndị na-ahụ maka nchekwa gburugburu ụwa na-agbagharị n'akụkụ osimiri akwụ ụgwọ, na-emepụta ngwa ịkụ azụ na-adịghị mma, mepụta mmemme ebe obibi, ma kuziere ndị mmadụ mkpa ọ dị ichebe nduru.

Na El Salvador, iri akwa nduru bụ naanị iwu na-akwadoghị kemgbe 2009, na-eme ka agụmakwụkwọ bụrụ ngwa dị mkpa maka nchekwa. Ebumnuche anyị bụ ịgbasawanye ọrụ nke ndị mmekọ obodo anyị iji weta akụrụngwa na ụlọ akwụkwọ mpaghara, na-enyere ndị nkuzi aka ịzụlite nkuzi na-eru ụmụ akwụkwọ ha n'ụzọ na-arụsi ọrụ ike na itinye aka. Nzọụkwụ mbụ, nke emechara na Julaị, bụ inwe ogbako maka ndị nkuzi na-arụ ọrụ na gburugburu Jiquilisco Bay, ebe obibi nke ụdị nduru atọ (hawksbills, nduru green, na oliv). Osimiri ahụ bụ ala mmiri kachasị ukwuu na mba ahụ yana otu n'ime naanị ebe akwụ ụgwọ abụọ maka oke ọhịa nke Eastern Pacific hawksbill, ikekwe ọnụ ọgụgụ nduru oké osimiri kacha egwu egwu n'ụwa.

(Ebe E Si Nweta Foto: Brad Nahill/SEEturtles.org)

N'ime ụbọchị atọ, anyị nwere ihe ọmụmụ abụọ nwere ihe karịrị ndị nkụzi 25 sitere na ụlọ akwụkwọ 15 dị n'ógbè ahụ, na-anọchite anya ihe karịrị ụmụ akwụkwọ 2,000 n'ógbè ahụ. Tụkwasị na nke ahụ, anyị nwekwara ọtụtụ ndị ntorobịa sitere na Asociación Mangle bụ ndị na-ekere òkè na usoro nduzi, yana ndị nlekọta abụọ na-enyere aka nyochaa n'ọnụ mmiri na onye nnọchiteanya sitere na Ministry of Education. National Geographic's Conservation Trust kwadoro mmemme a na mgbakwunye na ndị ọzọ nyere onyinye.

Ndị nkuzi, dị ka ụmụ akwụkwọ, na-amụta nke ọma site na ime karịa ikiri. HỤ onye nhazi mmụta mmụta Turtles Celene Nahill (nkpughe zuru ezu: ọ bụ nwunye m) mere atụmatụ ka ọmụmụ ihe ahụ bụrụ nke siri ike, na nkuzi gbasara bayoloji na nchekwa jikọtara ya na mmemme na njem njem. Otu n'ime ihe mgbaru ọsọ anyị bụ ịhapụ ndị nkuzi egwuregwu dị mfe iji nyere ụmụ akwụkwọ ha aka ịghọta ihe ndị dị ndụ n'oké osimiri, gụnyere nke a na-akpọ "Mi Vecino Tiene," egwuregwu ụdị oche egwu ebe ndị sonyere na-eme omume nke anụmanụ nke gburugburu ebe obibi mangrove.

N'otu n'ime njem njem ahụ, anyị kpọọrọ ndị nkuzi mbụ banye na Jiquilisco Bay isonye na mmemme nyocha nke nwere nduru ojii (ụdị ụdị nke nduru ndụ ndụ). Nduru ndị a na-esi n'ebe dị anya dị ka agwaetiti Galapagos na-eri nri n'osimiri mmiri. Mgbe ndị ọkụ azụ̀ na-arụkọ ọrụ na ICAPO hụrụ ka isi na-arị elu, ha ji ụgbụ gbaa nduru ahụ ngwa ngwa ma tinye n'ime mmiri iji bubata mbe n'ime ụgbọ mmiri ahụ. Ozugbo ha banyere n'ime ụgbọ mmiri ahụ, ndị otu nyocha ahụ kpado nduru ahụ, chịkọta data gụnyere ogologo ya na obosara ya, wee were nlele akpụkpọ ahụ tupu ha ahapụghachi ya na mmiri.

Ọnụọgụ ọnụ ọnụ ala dị ala na-egosi na ụdị a agaghị adị ndụ na-enweghị usoro nchekwa a haziri ahazi iji chebe akwa, ịbawanye mmepụta ihe, mepụta ozi gbasara ndụ yana ichekwa ebe obibi mmiri. (Ebe E Si Nweta Foto: Brad Nahill/SEEturtles.org)

Ọ bụ ezie na SEE Turtles na ICAPO na-ewetara ndị mmadụ si gburugburu ụwa ka ha na nduru ndị a na-arụ ọrụ, ọ na-adịkarịrị ndị bi nso ịhụ nyocha ahụ. Anyị chere na ụzọ kasị mma isi mụta banyere anụmanụ ndị a na ịghọta mkpa ha bụ ịhụ ha nso, ndị nkụzi kwenyekwara n’obi. Anyị kpọgakwara ndị nkuzi ahụ n’ebe a na-akpa anụ ICAPO ka ha mata ka ndị nyocha ahụ si echebe akwa mbe ruo mgbe ha ga-apụta.

Ihe ọzọ pụtara ìhè na nkuzi a bụ ohere ka ndị nkuzi jiri ngwa ọhụrụ ha na otu ụmụ akwụkwọ. Klas nke mbụ na nke abụọ sitere na ụlọ akwụkwọ dị nso bịara na saịtị ọmụmụ ihe wee nwalere ụfọdụ ihe omume. Otu ìgwè na-eme mgbanwe nke "Rock, Paper, Scissors" nke ụmụaka na-asọ mpi ka ha si n'otu akụkụ nke usoro ndụ nduru gaa na nke ọzọ, ebe ndị ọzọ na-egwu egwuregwu "Crabs & Hatchlings".

Dị ka nnyocha e mere, nkezi nke ndị nkụzi' nkezi larịị nke ihe ọmụma banyere nduru ihe karịrị okpukpu abụọ ka ogbako gachara, ma ndị a ogbako bụ nnọọ nzọụkwụ mbụ na a ogologo oge mmemme na-enyere El Salvador si nduru nchekwa oru ngo ịzụlite a mba oké osimiri mmụta agụmakwụkwọ. N'ime ọnwa ole na ole sochirinụ, ndị nkuzi a, ọtụtụ ndị na-enyere aka site n'aka ndị isi ntorobịa Asociación Mangle, ga-eme atụmatụ “ụbọchị oke osimiri” n'ụlọ akwụkwọ ha na nkuzi ọhụrụ anyị na-etolite. Na mgbakwunye, klaasị ndị okenye sitere na ụlọ akwụkwọ dị iche iche ga-esonye na mmemme nyocha aka.

N'ime ogologo oge, ebumnobi anyị bụ ịkpali ụmụ akwụkwọ El Salvador ka ha nweta ihe ịtụnanya nke nduru mmiri n'azụ ụlọ nke ha ma soro na-arụsi ọrụ ike na nchekwa ha.

http://hawksbill.org/
http://www.ecoviva.org/
http://manglebajolempa.org/
http://www.seeturtles.org/1130/illegal-poaching.html
http://www.seeturtles.org/2938/jiquilisco-bay.html