Ndị Vaquita

A na m atụ egwu ụbọchị a ogologo oge, "ihe mmụta mụtara" panel postmortem: "Nchekwa, esemokwu na obi ike na Oke Ọwara California: ịlụ ọgụ na vaquita vortex"

Obi na-ajọ m njọ ka m na-ege ndị enyi m na ndị mụ na ha na-arụkọ ọrụ kemgbe, bụ́ Lorenzo Rojas-Bracho, ntị.¹ na Frances Gulland², olu ha na-agbawa na podium na-akọ ihe mmụta ha mụtara na ọdịda nke mbọ iji zọpụta Vaquita dara. Ha, dịka akụkụ nke otu mgbake mba ụwa³, na ọtụtụ ndị ọzọ agbalịsiwo ike ịzọpụta obere porpoise a pụrụ iche a chọtara nanị n'akụkụ ugwu nke Ọwara California.

N'okwu Lorenzo, o kwuru banyere ihe ọma, ihe ọjọọ na ihe ọjọọ nke akụkọ Vaquita. Obodo a, ndị ọkà mmụta ihe ndị na-ahụ maka anụ mmiri na ndị na-ahụ maka ihe ndị dị ndụ mere sayensị pụtara ìhè, gụnyere imepe ụzọ mgbanwe iji jiri acoustics gụọ ihe ndị a dị egwu ma kọwaa oke ha. Na mmalite, ha chọpụtara na ndị Vaquita na-adalata n'ihi na mmiri na-eri ha mgbe ha na-etinye n'ụgbụ ịkụ azụ. Ya mere, sayensị ahụ gosikwara na ihe ngwọta nke yiri ka ọ dị mfe bụ iji ngwa ahụ kwụsị ịkụ azụ na ebe obibi Vaquita—ihe ngwọta a tụrụ aro mgbe Vaquita ka dị ihe karịrị 500.

Ihe ọjọọ bụ ọdịda ọchịchị Mexico kpuchiri Vaquita na ebe nsọ ya. Ọtụtụ iri afọ achọghị ime ihe iji zọpụta Vaquita site n'aka ndị ọchịchị na-akụ azụ (na gọọmentị mba) pụtara ịghara ibelata ihe a na-ahụ anya na ịghara ime ka ndị na-akụ azụ̀ si n'ebe nsọ Vaquita, na ịkwụsị ịkwụsị ịkụ azụ n'ụzọ iwu na-akwadoghị nke Totoaba dị n'ihe ize ndụ. nke a na-ere eriri afọ sere n'elu ahịa ojii. Enweghị ọchịchọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị bụ akụkụ bụ isi nke akụkọ a, ya mere ọ bụ isi ihe kpatara ya.

Ihe jọrọ njọ, bụ akụkọ nrụrụ aka na anyaukwu. Anyị enweghị ike ileghara ọrụ ndị na-ere ọgwụ na-adịbeghị anya n'ịzụ ahịa eriri afọ nke azụ azụ Totoaba, na-akwụ ndị ọkụ azụ ụgwọ ka ha mebie iwu, na-eyi ụlọ ọrụ mmanye egwu ruo na gụnyere ndị agha mmiri Mexico. Nrụrụ aka a ruru ndị ọrụ gọọmentị na ndị ọkụ azụ n'otu n'otu. Ọ bụ ezie na ịzụ ahịa anụ ọhịa bụ ihe na-emepe emepe na nso nso a, ya mere, ọ naghị enye ihe ngọpụ maka enweghị ọchịchọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị iji jikwaa ebe echedoro iji hụ na ọ na-enye nchebe n'ezie.

Ọbịbịa nke Vaquita na-abịa abụghị banyere ihe ndị dị ndụ na bayoloji, ọ bụ banyere ihe ọjọọ na nke jọrọ njọ. Ọ bụ maka ịda ogbenye na nrụrụ aka. Sayensị ezughị iji manye itinye ihe anyị maara na ịchekwa ụdị.

Ma anyị na-ele anya ndo ndepụta nke ụdị ndị ọzọ nwere ike ikpochapụ. N'otu ihe mmịfe, Lorenzo gosiri mapụ nke jikọtara ịda ogbenye na nrụrụ aka zuru ụwa ọnụ nke nwere obere cetaceans nọ n'ihe ize ndụ. Ọ bụrụ na anyị nwere olileanya ọ bụla ịzọpụta anụmanụ ndị a na-esote, na nke ọzọ, anyị ga-achọpụta otú e si edozi ma ịda ogbenye na nrụrụ aka.

Na 2017, a na-ese foto nke onye isi ala Mexico (onye ike ya dị ukwuu), Carlos Slim, otu n'ime ndị kasị baa ọgaranya n'ụwa, na onye na-ahụ maka ụlọ ọrụ na-ahụ maka nchekwa na Leonardo DiCaprio dị ka ha kwadoro iji nyere aka ịzọpụta Vaquita, nke. n'oge ahụ dị ihe dị ka anụmanụ 30, gbadata site na 250 na 2010. O meghị, ha enweghị ike iwekọta ego ọnụ, nzikọrịta ozi na-eru, na ndọrọ ndọrọ ọchịchị iji merie ihe ọjọọ na ihe ọjọọ.

Dị ka anyị maara nke ọma, ịzụ ahịa nke akụkụ anụmanụ na-adịghị ahụkebe na nke dị ize ndụ na-edugakarị anyị na China na Totoaba nke na-echebe ụwa niile abụghị ihe ọzọ. Ndị ọchịchị US ejidela narị narị pound nke mmiri mmiri nke ruru iri nde kwuru nde dollar ka a na-ebufe ha n'oke ala ka ebufe ha gafee Pacific. Na mbụ, gọọmentị China akwadoghị aka n'ịgbasa okwu Vaquita na Totoaba n'ihi na a gọnarị otu n'ime ụmụ amaala ya ohere iji wuo ebe ntụrụndụ na mpaghara ọzọ echekwara na ndịda na Ọwara California. Agbanyeghị, gọọmentị China ejidela ma gbaa ụmụ amaala ya ikpe bụ ndị so na mafia ịzụ ahịa Totoaba iwu na-akwadoghị. Mexico, n'ụzọ dị mwute, enwebeghị onye ọ bụla ikpe, mgbe ọ bụla.

Ya mere, onye na-abata ime ihe ọjọọ na ihe ọjọọ? Ọpụrụiche m, na ihe mere e ji kpọọ m òkù ịbịa nzukọ a⁴ bụ ikwu maka nkwado nke ebe nchekwa nchekwa mmiri (MPAs), gụnyere ndị maka mammals mmiri (MMPA). Anyị maara na ebe a na-echekwa nke ọma na ala ma ọ bụ n'oké osimiri na-akwado ọrụ akụ na ụba yana nchebe ụdị. Akụkụ nke nchegbu anyị bụ na enwebeghị ego zuru oke maka sayensị na njikwa, ya mere ọ siri ike iche n'echiche otu esi etinye ego maka ihe ọjọọ na ihe ọjọọ.

Kedu ihe ọ na-eri? Kedu onye ị na-enye ego iji mepụta ezigbo ọchịchị, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na igbochi nrụrụ aka? Kedu ka anyị ga-esi ewepụta ọchịchọ ịmanye ọtụtụ iwu ndị dị ugbu a ka ọnụ ahịa nke ihe omume iwu na-akwadoghị dị ukwuu karịa ego ha na-enweta ma si otú ahụ mee ka ihe na-akpali akpali ịchụso ọrụ akụ na ụba iwu kwadoro?

Enwere ụzọ maka ime nke a na anyị ga-achọ ijikọ ya na MPA na MMPA. Ọ bụrụ na anyị dị njikere ịma aka ịzụ ahịa n'ime anụ ọhịa na akụkụ anụmanụ, dị ka akụkụ nke ọgụ megide ịzụ ahịa ụmụ mmadụ, ọgwụ ọjọọ na egbe, anyị kwesịrị ime njikọ kpọmkwem na ọrụ MPA dị ka otu ngwá ọrụ na-akpaghasị ịzụ ahịa dị otú ahụ. Anyị ga-ebuli mkpa ọ dị ịmepụta na ịhụ na MPA dị irè dị ka ngwá ọrụ iji gbochie ịzụ ahịa dị otú ahụ ma ọ bụrụ na a ga-enye ha ego zuru oke iji rụọ ọrụ na-akpaghasị ahụ.

N'okwu ya, Dr. Frances Gulland ji nlezianya kọwaa nhọrọ na-egbu mgbu iji nwaa ijide ụfọdụ Vaquitas ma debe ha n'agha, ihe na-adịghị mma nye ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ onye ọ bụla na-arụ ọrụ n'ebe a na-echebe anụ ụlọ na mmiri na-egbochi njide anụ mammal maka ngosi (gụnyere ya) .

Nwa ehi mbụ ahụ nwere nchegbu nke ukwuu wee hapụ ya. Ahụbeghị nwa ehi ahụ kemgbe, ma ọ bụ kwuo na ọ nwụọla. Anụmanụ nke abụọ, nwanyị toro eto, malitekwara ngwa ngwa gosipụta ihe ịrịba ama nke nchegbu wee hapụ ya. Ọ tụgharịrị ozugbo 180° wee gwughachi azụ n'aka ndị ahụ tọhapụrụ ya ma nwụọ. Otu necropsy gosipụtara na nwanyị ahụ e mere atụmatụ na ọ dị afọ 20 nwere nkụchi obi. Nke a kwụsịrị mbọ ikpeazụ a gbara iji chekwaa Vaquita. Ya mere, mmadụ ole na ole emetụla otu n'ime ihe ndị a mgbe ha dị ndụ.

Vaquita ka ebipụbeghị, ọ nweghị nkwupụta iwu ga-abịa ruo oge ụfọdụ. Agbanyeghị, ihe anyị maara bụ na Vaquita nwere ike ibibi. Ụmụ mmadụ enyerela ụdị anụmanụ aka ịgbake site na ọnụ ọgụgụ dị nta, mana ụdị ndị ahụ (dị ka California Condor) nwere ike ịmịpụta n'agha wee hapụ ya (lee igbe). O yikarịrị ka mkpochapụ nke Totoaba—a na-eyi azụ̀ a pụrụ iche egwu site n'ịkụbiga ihe ókè na mfu nke mmiri dị ọcha na-asọba na Osimiri Colorado n'ihi ntụgharị site na ọrụ mmadụ.

Amaara m na ndị enyi m na ndị ọrụ ibe m bụ́ ndị malitere ọrụ a adaghị mbà. Ha bụ ndị dike. Ọtụtụ n’ime ha ejiriwo ọgwụ ọjọọ yie ndụ ha egwu, ha merụkwara ndị ọkụ azụ̀. Ịhapụ ha abụghị nhọrọ maka ha, o kwesịghịkwa ịbụ nhọrọ nye onye ọ bụla n'ime anyị. Anyị maara na Vaquita na Totoaba, na ụdị ọ bụla ọzọ na-adabere na ụmụ mmadụ iji dozie ihe egwu na-eyi ndụ ha nke ụmụ mmadụ kere. Anyị ga-agbalịsi ike ịmepụta uche mkpokọta iji tụgharịa ihe anyị maara na nchekwa na mgbake nke ụdị; na anyị nwere ike n'ụwa nile ịnakwere ibu ọrụ maka ihe ga-esi na anyaukwu mmadụ pụta; na anyị niile nwere ike isonye na mbọ a na-akwalite ihe ọma, na taa ndị ọjọọ na ndị jọrọ njọ ahụhụ.

¹ Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad, Mexico
² Marine Mammal Center, USA
³ CIRVA—Comité Internacional para la Recuperación de la Vaquita
⁴ Mgbakọ mba ụwa nke ise na mpaghara echedoro mammal mmiri, na Costa Navarino, Greece