O le faʻamaʻi COVID-19 ua tuʻuina atu ai se faʻalavelave i le toetoe o gaioiga uma e mafaufauina e tagata. Ua fa'atapula'aina su'esu'ega i le gataifale nai lo se isi lava mea, ona e mana'omia e su'esu'ega i lalo o le sami le femalagaa'i, fuafuaga, ma le latalata i va'a su'esu'e e o'o atu i nofoaga su'esu'e. Ia Ianuari 2021, o le Nofoaga Autu mo Suesuega Lautele a le Iunivesite o Havana (“CIM-UH”) na tetee i faigata uma e ala i le amataina o la latou taumafaiga e lua sefulu tausaga e suesue ai amu elkhorn i nofoaga e lua mai le talafatai o Havana: Rincón de Guanabo ma Baracoa. O lenei malaga lata mai na faia e ala i le loto ma le poto, ma le taulaʻi i le tuʻuina atu o fanua i nofoaga o suʻesuʻega amu, lea e mafai ona faia ma le loto i ai ma faʻamautinoa le avanoa talafeagai o saienitisi. Lafo i le mea moni e le mafai ona sosolo le coronavirus i lalo ole vai!

I totonu o lenei poloketi, o se vaega o saienitisi Cuban taʻitaʻia e Dr. Patricia Gonzalez o le Iunivesite o Havana o le a faia se tusiga igoa o elkhorn patches i nei nofoaga e lua mai le talafatai o Havana ma iloilo le soifua maloloina ma le mamafa o 'amu, faʻapipiʻi substrate, ma iai o i'a ma nu'u fe'ai. O le poloketi o loʻo lagolagoina e le Ocean Foundation faʻatasi ai ma tupe mai le Paul M. Angell Family Foundation.

O tuasivi a'au o ni nofoaga taua i totonu o a'au. O nei tuasivi e nafa ma le vaega tolu o le aau, e maua ai le malutaga mo meaola uma o loʻo taua faʻatau e pei o iʻa ma ula, ma puipuia le gataifale mai tulaga ogaoga o le tau e pei o afa ma afa. I Havana, Cuba, Rincón de Guanabo ma Baracoa e lua tuasivi a'au i autafa o le taulaga, ma o Rincón de Guanabo o se nofoaga puipuia ma le vaega o le Matagofie Fanua Faanatura. O le iloaina o le tulaga o le soifua maloloina o tuasivi ma o latou taua o le siʻosiʻomaga o le a mafai ai ona fautuaina le puleaina ma le faʻasaoina o faiga e fesoasoani i lo latou puipuiga i le lumanaʻi.

i le sini lautele o iloilo le soifua maloloina o le aau o Rincón de Guanabo ma Baracoa, na faia ai se suʻesuʻega ia Ianuari, Fepuari, ma Mati e se vaega o saienitisi Cuba na taʻitaʻia e Dr. Gonzalez. O sini fa'apitoa o lenei su'esu'ega o mea nei:

  1. Ia iloilo le mafiafia, soifua maloloina ma le tele o le tuufaatasiga o A. palmata (Amu elkhorn), A. agaricite ma P. astreoides.
  2. E fa'atatau le mafiafia, lapopo'a tu'ufa'atasia, tulaga (talavou po'o tagata matua), fa'atasi ma le albinism i D. antillarum (o se u'amea umi-uliuli na tupu i se mate tele i le Atu Karipiane i le 1980 ma o se tasi o meaola autu o le aau).
  3. Ia iloilo le tuufaatasiga o ituaiga, tulaga o le tuputupu a'e, ma amioga a i'a vao, ma fuafua le tele o tuasivi taitasi ua filifilia.
  4. Iloilo le fa'aogaina o mea'ai mo tuasivi ta'itasi ua filifilia.
  5. Fuafua le talatala o le mea'ai mo tuasivi taitasi ua filifilia.

E ono nofoaga su'esu'e na fa'atuina i a'au ta'itasi e fa'atatau i le fesuisuia'i faanatura o tuasivi ta'itasi. O taunu'uga o lenei su'esu'ega o le a saofagā i le PhD su'esu'ega a Amanda Ramos, fa'apea fo'i ma su'esu'ega a le Matai a Patricia Vicente ma Gabriela Aguilera, ma fa'ailoga tipiloma a Jennifer Suarez ma Melisa Rodriguez. O nei su'esu'ega sa faia i le vaitau o le taumalulu ma o le a taua le toe faia i le taumafanafana ona o le malosi o le gataifale ma le soifua maloloina o amu e fesuisuiai i le va o vaitau.

O le iloaina o le tulaga o le soifua maloloina o tuasivi ma o latou taua o le siʻosiʻomaga o le a mafai ai ona fautuaina le puleaina ma le faʻasaoina o faiga e fesoasoani i lo latou puipuiga i le lumanaʻi.

Ona o le fa'ama'i o le COVID-19, o le mea e leaga ai le le mafai e le Ocean Foundation ona 'auai i nei malaga ma lagolagoina le su'esu'ega a nei saienitisi, ae matou te tulimatai atu i le alualu i luma o la latou galuega ma a'oa'oina a latou fautuaga mo le fa'asao, fa'apea fo'i ma toe faʻatasi ma a matou paaga i Cuba pe a maeʻa le faʻamaʻi. O loʻo taʻitaʻia foʻi e le Ocean Foundation se taumafaiga tele e suʻesuʻe ma toe faʻaleleia 'amu elkhorn ma staghorn i Jardines de la Reina National Park, o le pito sili ona tele o le gataifale puipuia i le Caribbean. Ae paga lea, o lenei poloketi o loʻo taofia ona o le COVID-19 ua taofia ai saienitisi i Cuba mai le galulue faʻatasi i luga o vaʻa suʻesuʻe.

O le Ocean Foundation ma le CIM-UH sa galulue faatasi mo le silia ma le luasefulu tausaga e ui lava i le faigata o sootaga faʻavaomalo i le va o Cuba ma le US. I le agaga o le fa'asaienisi fa'akomepiuta, ua malamalama a tatou fa'alapotopotoga su'esu'e e le iloa e le vasa ni tuaoi ma o le su'esu'eina o nofoaga o le sami i atunu'u e lua e taua tele mo lo latou puipuiga fa'atasi. O lenei poloketi o loʻo tuʻufaʻatasia ai saienitisi mai atunuʻu uma e lua e galulue faʻatasi ma saili fofo i faʻamataʻu masani o loʻo feagai ma i tatou e aofia ai faʻamaʻi amu ma le paʻu mai suiga o le tau, fagota tele, ma tagata tafafao maimoa.