Saunia e: Gregory Jeff Barord, PhD Student, City University of New York – Graduate Center, City University of New York – Brooklyn College

Va'a mai Cebu City i Tagbilaran (Ata na saunia e Gregory Barord)

Aso 1: Ua matou taunuu i Filipaina i le vaeluaga o le po ina ua toeitiiti atoa le 24 itula o le lele mai le Aai o Niu Ioka, ma se malologa i Korea i Saute, ma mulimuli ane i Cebu, Filipaina. O le mea e lelei ai, o loʻo faʻatali mai le matou paaga Filipino i fafo o le malaevaalele ma se ataata tele ma se veni tele e ave i matou i le matou faletalimalo. O le ituaiga o ataata e te vaʻavaʻai ai i le itu susulu o mea ma faʻamaonia ai le manaʻomia i lenei malaga ma le isi 16 masina. A maeʻa ona utaina ato e 13 i totonu o le loli, matou te agai atu i le faletalimalo ma amata fuafua le suʻesuʻega. I le isi 17 aso o le a matou aoina faʻamaumauga e iloilo ai le faitau aofaʻi o nautiluses latalata i le motu o Bohol i le ogatotonu o Filipaina.

O le gafa o le nautilus, po o le gafa o le aiga, ua toeitiiti atoa le 500 miliona tausaga. I se faatusatusaga, o malie ua iai mo le 350 miliona tausaga, o mamame mo le 225 miliona tausaga, ma o tagata i aso nei ua na o le 200,000 tausaga na ola ai. I totonu o nei 500 miliona tausaga, o foliga masani o nautiluses e leʻi suia tele ma o le mafuaaga lea, e masani ona taʻua nautiluses "fossils ola" ona o nautiluses ola i le sami i aso nei e foliga tutusa ma o latou tuaa fossilized. O Nautilus na molimau i le tele o le ola fou na tupu i luga o lenei paneta ma na latou sao mai foʻi i faʻaumatiaga tele na tafiesea ai le tele o isi manu.

Nautilus pompilius, Sami Bohol, Filipaina (Ata na saunia e Gregory Barord)

Nautilus e feso'ota'i ma fe'e, squid, ma cuttlefish; fa'atasi, o nei manu uma e fai a'e ai le Vasega Cephalopoda. O le to'atele o tatou e masani i fe'e ma squid ona o le ofoofogia o latou lanu e suia ai tomai ma amio atamai. Ae ui i lea, e le mafai e nautilus ona suia le lanu ma ua vaʻaia e le malamalama pe a faʻatusatusa i latou aiga feʻe. (E ui lava, o galuega lata mai ua amata ona suia lena manatu). E ese fo'i nautilus mai isi cephalopods ona o lo'o i ai se atigi i fafo, o lo'o i ai se atigi talatala ae o isi cephalopods ola uma e iai se atigi totonu pe leai fo'i. E ui ina mafai e lenei atigi malosi ma sasae ona pulea le pa'u ma maua ai le puipuiga, ae ua avea foi ma oloa taua.

Ua matou i ai i Filipaina ona e ui ina ola nautilus mo le faitau miliona o tausaga, ae foliga mai ua paʻu le faitau aofaʻi ona o le le faʻatulafonoina o faigafaiva. O faigafaiva a Nautilus na pa i le 1970 ona o le latou atigi na avea ma mea taua tele mo fefaʻatauaʻiga ma sa lafoina ma faʻatau atu i le lalolagi atoa. O le atigi e faʻatau atu e pei ona i ai ae ua talepeina foi ma faia i isi mea e pei o faamau, teuteuga, ma teuga. Ae paga lea, e leai ni tulafono faatonutonu na faia e mataʻituina ai le tele o nautiluses na maua. O le mea na tupu, o le tele o le faitau aofaʻi o nautilus na paʻu ma le toe lagolagoina faigafaiva o lea na tatau ai ona siitia le faifaiva i se nofoaga fou. Ua fa'aauau pea lenei ta'amilosaga i le tele o eria i le 40 tausaga ua tuana'i.

Ole fuaina o maea ile matafaga (Ata na saunia e Gregory Barord)

Aisea na leai ai ni tulafono faatonutonu? Aisea na leai ai se fa'atonuga? Aisea ua le toaaga ai vaega faasao? O le tali muamua i nei fesili ma isi fesili e leai ni faʻamatalaga faasaienisi i le aofaʻi o tagata nautilus ma le aʻafiaga o faigafaiva. A aunoa ma se faʻamatalaga, e le mafai ona faia se mea. I le 2010, na fa'atupeina ai e le United States Fish and Wildlife Service se poloketi e iloa ai, i se taimi e tasi, o le a le aafiaga o le 40 tausaga o faigafaiva le fa'atulafonoina ua i ai i le faitau aofa'i o nautilus. O le laasaga muamua o lenei poloketi o le malaga lea i Filipaina ma iloilo le faitau aofaʻi o nautilus i lena eria e faʻaaoga ai mailei maunu.

Aso 4: Ua iu lava ina taunuu le matou 'au i la matou nofoaga su'esu'e i le motu o Bohol ina ua mae'a le 3 itula o tietiega va'a, ma le tele o atopa'u, mai Cebu i Bohol. O le a matou i ai iinei mo le isi lua vaiaso e taumafai e aoina faʻamatalaga i luga o le faitau aofaʻi o le faitau aofaʻi o nautiluses i Bohol.

Fa'atali mo le isi blog e uiga i lenei malaga ma su'esu'ega!

Faia o mailei i le po muamua i le matou fale faifaiva i le lotoifale (Ata na saunia e Gregory Barord)

Bio: Gregory Jeff Barord o loʻo aʻoga PhD i le Aai o Niu Ioka ma o loʻo ia suʻesuʻeina le aʻoaʻoina ma le mafaufau gafatia o nautiluses ma faʻatautaia suʻesuʻega faʻavae faʻasao i le aofaʻi o tagata. Ua silia ma le 10 tausaga o faia e Gregory su'esu'ega cephalopod ma sa galue fo'i i luga o va'a fagota fa'atauva'a i le Sami Bering e avea ma Faigafaiva Observer e mata'ituina le aofa'i mo le National Marine Fisheries Service. 

sootaga:
www.tonmo.com
http://www.nytimes.com/2011/10/25/science/25nautilus.html?_r=3&pagewanted=1&emc=eta1&