Gaoioiga e foia ai suiga o le tau ma le taua faasolitulafono o le faatoilaloina e Rusia faasaga i Ukraine

Matou te matamata ma le mataʻu a o osofaʻia e le militeri a Rusia i Ukraine le faʻaleagaina o ona tagata. Matou te tusi atu ia matou tagata fai filifiliga e talosagaina se gaioiga. Matou te foaʻi atu e lagolago ai manaʻoga masani o tagata ua faʻaumatia ma faʻalavelave. Matou te faia le mea sili matou te mafaia e faʻaalia ai la matou lagolagosua ma le popole mo i latou e le mafai ona sosola ese mai le taua. Matou te faʻamoemoe o le le faʻaleagaina, tulafono faʻatulafonoina o loʻo tali mai ai taʻitaʻi o le lalolagi o le a faʻaaogaina lava le mamafa e faʻaalia ai e Rusia le sese o ona ala. Ma e tatau ona tatou mafaufau i le uiga o lenei mea mo le paleni o le malosi, le puipuiga o le tutusa, ma le lumanaʻi o le soifua maloloina o lo tatou paneta. 

O Iukureini o se atunuu i le gataifale e tusa ma le 2,700 maila le gataifale mai le Sami o Azov i luga o le Sami Uliuli e oo atu i le Danube delta i le tuaoi o Romania. O se feso'ota'iga o vaitafe ma vaitafe e tafe atu i le atunu'u i le sami. O le si'itia o le suasami ma le tafia o le gataifale ua suia ai le gataifale - o le tu'ufa'atasiga o le si'itia o le Sami Uliuli ma fa'ateleina le tafe mai o le suasami ona o le suiga o timuga ma le pa'u o le eleele. O se suʻesuʻega faʻasaienisi 2021 na taʻitaʻia e Barış Salihoğlu, faʻatonu o le Inisetiute o Saienisi Saienisi o le Middle East Technical University, na lipotia mai o le ola o le gataifale o le Sami Uliuli o loʻo lamatia i le le mafai ona faʻaleagaina ona o le vevela o le lalolagi. E pei o isi vaega o le itulagi, o loʻo taofia faʻatagataotauaina i latou i le faʻalagolago i suauʻu faʻasolosolo e mafua ai nei faʻafitauli.

O le tulaga fa'afanua tulaga ese a Iukureini o lona uiga o le fale lea i le tele o feso'ota'iga o paipa o lo'o feavea'i suauu ma kesi masani. O nei paipa kesi 'transit' e ave ai suau'u, fa'amumu e fa'aola ai le eletise ma fa'afetaui ai isi mana'oga malosi mo atunu'u o Europa. O na paipa ua faʻamaonia foʻi o se faʻafitauli faʻapitoa o le malosi e pei ona osofaʻia e Rusia i Ukraine.

O se faafanua o le felauaiga o kesi a Ukraine (agavale) ma itumalo o vaitafe (taumatau)

Ua taʻusalaina e le lalolagi le taua o se solitulafono 

I le 1928, na malilie ai le lalolagi e faamuta taua o le faatoilaloina e ala i le Pale Peace Pact. O lenei maliliega faaletulafono faavaomalo na faasaina ai le osofaia o se isi atunuu mo le faamoemoe o le faatoilaloina. O le faavae lea mo soo se malo lava e puipuia le tagata lava ia ma mo isi atunuu e o mai e puipuia le osofaʻiga, e pei o le taimi na amata ai e Hitila ana taumafaiga e pulea isi atunuu ma faʻalautele Siamani. O le mafuaaga foi lea na faamatalaina ai na atunuu e le o Siamani, ae o le "nofoia Farani" ma "nofoia Tenimaka". O lenei manatu na faʻalauteleina i le "nofoia Iapani" aʻo pulea e Amerika mo se taimi le tumau ina ua maeʻa le taua. O lenei maliega faaletulafono faava o malo e tatau ona mautinoa e le amanaʻia e isi malo le pule a Rusia i luga o Ukraine, ma faʻapea ona amanaʻia Ukraine o se atunuu nofoia, ae le o se vaega o Rusia. 

O lu'itau uma o sootaga fa'ava-o-malo e mafai ma e tatau ona foia filemu, e fa'aaloalo i le pule silisili ese o malo ma le mana'omia o maliega fa'atasi. Iukureini e lei avea ma se taufaamatau i le saogalemu o Rusia. O le mea moni, o le osofaʻiga a Rusia atonu na faʻateleina ai lona lava faʻafitauli. I le tatalaina o lenei taua le mafaufau ma le le tonu, ua faʻaumatia e le Peresetene Rusia o Vladimir Putin ia Rusia e faʻasalaina faʻavaomalo o se malo faʻatauvaʻa, ma ona tagata e pagatia i mea tau tupe ma le vavaeeseina, faatasi ai ma isi maʻi. 

O malo faaleatunuu, faalapotopotoga, faalapotopotoga faava-o-malo, ma isi faalapotopotoga ua autasi i lo latou talitonuga faapea o na taua faasolitulafono e manaomia ai se tali. I se sauniga faʻafuaseʻi e le masani ai na valaauina e le UN Security Council, ia Mati 2nd, na palota le Fono Tele a Malo Aufaatasi e taʻusalaina Rusia i lenei osofaʻiga. O le iugafono na lagolagoina e le 141 mai le 193 sui o le fono (ae na o le 5 na tetee), ma pasia. O lenei gaioiga o se vaega o le galu o faʻasalaga, boycotts, ma isi gaioiga ua fuafuaina e faʻasalaina ai Rusia mo le faʻaleagaina o le saogalemu o le lalolagi ma le tetee i tulafono faʻavaomalo. Ma a o tatou faia le mea tatou te mafaia ma salamo i mea tatou te le mafaia, e mafai foi ona tatou taulimaina mafuaaga autu o feeseeseaiga.

O le taua e faatatau i le suauu

Ae faimai foi Harvard's Kennedy School, i le va o le 25-50% o taua talu mai le 1973 ua fesoʻotaʻi atu i le suauu e fai ma mafuaʻaga. I se isi faaupuga, o le suauu o le mafuaaga autu lea o taua. E leai se isi oloa e latalata mai.

I se vaega, o le osofaʻiga a Rusia o se isi taua e uiga i suauʻu. E mo le puleaina o paipa o loʻo tafe atu i Iukureini. O sapalai suauʻu a Rusia ma le faʻatau atu i Europa i sisifo ma isi e lagolagoina le paketi a le militeri a Rusia. E maua e Europa i Sisifo le tusa ma le 40% o lana kesi masani ma le 25% o lana suauu mai Rusia. O le mea lea, o le taua foi e uiga i le faamoemoe o Putin o le tafe atu o le suauu ma le kesi i Europa i sisifo e Rusia o le a, ma atonu o le a tuai ona tali atu i le fausiaina o le militeri a Rusia i le tuaoi o Ukraine. Ma, atonu na taofia ai foi le toe taui atu ina ua mavae le osofaiga. E leai se malo ma nai kamupani na mananao e lamatia le ita o Putin ona o lenei malosi faalagolago. Ma, ioe, na gaoioi Putin a o maualuga le tau o le suauʻu ona o le manaʻoga tau taimi ma le utiuti.

O le mea e malie ai, ae e le o se mea e ofo ai, o na faʻasalaga o loʻo e faitau i ai - e faʻamoemoe e faʻaesea Rusia o se setete pariah - faʻatau uma faʻatau malosi ina ia mafai ai e Europa i Sisifo ona faʻaauau pisinisi e pei ona masani ai e ui lava i le afaina o tagata o Iukureini. Ua lipotia mai e le BBC e toatele ua filifili e teena le suauu ma le kesi a Rusia. Ose fa'ailoga lelei lea e naunau tagata e fai ia filifiliga pe a latou lagona e sa'o i latou.

O le isi lea mafuaaga e foia ai le faaletonu o tagata i le tau

O le faanatinati o le faʻatalanoaina o suiga o le tau e fesoʻotaʻi saʻo i le faanatinati o le puipuia o taua ma le foia o feteʻenaʻiga a tagata e ala i feutagaiga ma maliliega e ala i le faʻaitiitia o mafuaʻaga masani o taua - e pei o le faʻalagolago i suauʻu.

Na o ni nai aso talu ona osofaʻia Rusia, o se mea fou Lipoti a le IPCC na faamanino mai ai o suiga o le tau ua sili atu ona leaga nai lo le mea na tatou manatu ai. Ma o taunuuga faaopoopo ua vave oo mai. O tau o tagata soifua o loʻo fuaina i le faitau miliona o soifua ua afaina, ma o lena numera o loʻo faʻatupulaia faʻateleina. Ose ituaiga o taua e sauni ai mo taunuuga ma taumafai e faʻatapulaʻa mafuaʻaga o suiga o le tau. Ae e tutusa lava le taua mo le faʻaitiitia o feteʻenaʻiga e naʻo le siʻitia o tau o tagata.

O lo'o ioe i le lautele e tatau i tagata ona fa'aitiitia le fa'aosoina o le GHG ina ia ausia se tapulaa 1.5°C ile vevela ole lalolagi. Ole mea lea e mana'omia ai se tupe fa'aalu e le mafaatusalia i se suiga tutusa i puna'oa maualalo kaponi (fa'afouina). O lona uiga e matua'i tatau lava ona aua ne'i fa'atagaina ni galuega fou suau'u ma kesi. O le gaosiga o lo'o i ai e tatau ona matua fa'aititia i tua. O lona uiga e tatau ona tatou suia lafoga fesoasoani mai suauʻu faʻasolosolo ma agai atu i le matagi, la, ma isi malosiaga mama. 

Masalo e mautinoa lava, o le osofaʻiga a Iukureini na fesoasoani e faʻateleina le tau o le suauu ma le kesi i le lalolagi (ma o le tau o le penisini ma le tiso). Ole a'afiaga lea ole lalolagi mai se fete'ena'iga la'ititi e mafai ona fa'aitiitia pe a alu ese mai suau'u. O le mea moni, o le US suau'u fiafia ua una'ia le tele o le viliina i le igoa o le "US energy independence" e ui lava o le US o se fa'atau oloa fa'atau atu suau'u ma e mafai ona sili atu ona tuto'atasi e ala i le faatelevaveina o pisinisi fa'afouina fa'afouina. 

O le tele o fa'alapotopotoga fa'apitoa ma tagata ta'ito'atasi o lo'o taumafai e fa'ate'a uma a latou fa'atupe a kamupani hydrocarbon, ma o lo'o mana'omia kamupani uma o lo'o umia i totonu oa latou fa'amaumauga e fa'ailoa a latou aumaga ma tu'u mai se fuafuaga manino pe fa'afefea ona o'o atu i le leai o ni fa'aleagaga. Mo i latou e le o faʻamama, o le faʻaauauina o tupe teufaafaigaluega i le faʻalauteleina o le suauʻu ma le kesi e mautinoa lava e le ogatasi ma le 2016 Paris Agreement i suiga o le tau, ma le umi o le gafatia o a latou tupe teufaafaigaluega. Ma o le malosi o loʻo i tua o sikoa net-zero.

O lo'o fa'amoemoe o le fa'alauteleina o le malosi fa'afouina, ta'avale eletise, ma feso'ota'iga fa'atekonolosi o le a fa'avaivaia ai le mana'oga mo suau'u ma kesi. O le mea moni, o tau e feso'ota'i ma fa'atekonolosi fa'afouina fa'afouina ua leva ona maualalo nai lo le malosi fa'aola - e ui lava o lo'o maua e le alamanuia suau'u fa'atosina le tele o fesoasoani tau lafoga. E pei ona taua, o faʻatoʻaga matagi ma la - aemaise lava pe a lagolagoina e le la faʻapipiʻi taʻitasi i luga o fale, faleoloa faʻatau, ma isi fale - e sili atu le faʻafitauli i le tele o faʻalavelave, pe mai le tau poʻo taua. Afai, e pei ona tatou faʻamoemoeina, o loʻo faʻaauau pea ona mulimulitaʻi le la ma le matagi i le faʻatupulaia vave o le faʻaogaina o faiga mo le isi sefulu tausaga, e mafai ona ausia se faʻaogaina o le malosi o le eletise i totonu ole 25 tausaga i totonu o atunuu o loʻo i ai nei i le tele o le gaosiga o kasa kesi.

O le laina pito i lalo

Ole suiga mana'omia mai suau'u fa'ato'aga ile malosi mama ole a fa'alavelave. Ae maise pe a tatou faʻaogaina lenei taimi i le taimi e faʻavave ai. Ae o le a le mafai lava ona faʻalavelave pe faʻaleagaina e pei o taua. 

Ua si'omia le talafatai o Iukureini a'o ou tusitusi. Na o le aso nei, e lua vaa uta ua afaina i le pa ma goto ma maumau ai soifua o tagata. O faigafaiva ma nu'u tu matafaga o le a atili afaina i suau'u e tafe mai va'a se'ia o'o, pe a fa'asaoina. Ma, o ai na te iloa le mea o loʻo tafe mai fale na faʻaumatia e fana i alavai o Iukureini ma oʻo atu ai i lo tatou vasa lalolagi? O na taufaamata'u i le vasa ua vave. O a'afiaga o le tele o kasa kasa e fa'atupu ai se fa'amata'u sili atu. O se tasi e toetoe lava o malo uma ua uma ona malilie e tautala i ai, ma ua tatau nei ona ausia na tautinoga.

O faʻalavelave faʻale-agaalofa e leʻi maeʻa. Ma e le mafai ona iloa pe faʻafefea ona muta lenei vaega o le taua faasolitulafono a Rusia. Ae ui i lea, e mafai ona tatou filifili, iinei ma le taimi nei, e tuuto atu i le lalolagi atoa e faamuta lo tatou faalagolago i suauu. O le faalagolago o se tasi lea o mafuaaga autu o lenei taua. 
Autocracies e le fa'asoaina le malosi - paneta sola, ma'a, uila afi, po'o fusi. Latou te faalagolago i le suauu ma le kesi. E le taliaina e malo fa'aautokalate le tuto'atasi o le malosi e ala i mea fa'afouina ona o le tu'ufa'atasia o le malosi e fa'atuputeleina ai le tutusa ma fa'aitiitia ai le fa'atumauina o le tamaoaiga. O le fa'afaigaluegaina o tupe i le fa'atalanoaina o suiga o le tau e fa'atatau fo'i i le fa'amalosia o malo fa'atemokalasi e manumalo ai i pulega fa'aautokalate.