Na ou faaaluina le amataga o Me i Van Diemen's Land, o se kolone o faasalaga na faavaeina e Peretania Tele i le 1803. I aso nei, ua lauiloa o Tasmania, o se tasi o uluai kolone e ono na avea ma setete i Ausetalia i aso nei. E pei ona e mafaufauina, o le talafaasolopito o lenei nofoaga e pogisa ma matua faʻalavelave. O le iʻuga, na foliga mai o se nofoaga talafeagai e feiloaʻi ai ma talanoa e uiga i se mataʻu mataʻutia, o se mala mataʻutia ua taʻua o le acidification o le sami.

Hobart 1.jpg

E 330 saienitisi mai le salafa o le lalolagi na potopoto mo le Vasa faatolu i se High CO2 World Symposium, lea na faia i le laumua o Tasmania, Hobart, mai ia Me 3 e oo ia Me 6. O le mea autu, o le talanoaga e uiga i le maualuga o le carbon dioxide i le siosiomaga o le lalolagi ma lona tulaga. aafiaga i luga o le sami o se talanoaga e uiga i le acidification o le sami.  Ua pa'u ifo le pH i tua o le sami—ma e mafai ona fuaina aafiaga i soo se mea. I le fa'asalalauga, na tu'uina atu ai e saienitisi 218 folasaga ma fa'asoa 109 pepa lautele e fa'amatala ai le mea ua iloa e uiga i le fa'asao o le sami, fa'apea fo'i ma mea o lo'o a'oa'oina e uiga i le fa'aopoopoina o feso'ota'iga ma isi fa'alavelave o le sami.

Ua si'itia le malosi ole sami ile 30% ile itiiti ifo ile 100 tausaga.

Ole si'itaga aupito vave lea ile 300 miliona tausaga; ma e 20 taimi sili atu nai lo le mea sili ona lata mai o le faʻamaʻiina o le acidification, lea na tupu i le 56 miliona tausaga talu ai i le Paleocene-Eocene Thermal Maximum (PETM). Suiga lemu e mafai ai ona fetuunai. O suiga vave e le maua ai le taimi po'o le avanoa mo le fetuutuuna'i po'o le fa'aleleia o meaola fa'anatura ma meaola, po'o fa'alapotopotoga a tagata e fa'alagolago i le soifua maloloina o ia fa'alapotopotoga.

O le Vasa lona fa lea i le High CO2 World Symposium. Talu mai le ulua'i fonotaga i le 2000, ua fa'agasolo mai le fa'asalalauga mai se fa'atasiga e fa'asoa ai le ulua'i fa'asaienisi e uiga i le mea ma le mea o lo'o fa'asalaina ai le sami. I le taimi nei, ua toe fa'amautuina e le fa'apotopotoga le tino matua o fa'amaoniga e uiga i fa'avae o le suiga o le kemisi o le vasa, ae ua sili atu le taula'i i le iloiloga ma le fa'ata'ita'iina o a'afiaga tau si'osi'omaga ma agafesootai lavelave. Fa'afetai i le televave o le aga'i i luma o le malamalama i le fa'asa'oina o le sami, o lo'o va'ava'ai nei i a'afiaga fa'aletino ma amioga o le fa'asa'oina o le sami i meaola, o fegalegaleaiga i le va o nei a'afiaga ma isi fa'alavelave o le sami, ma pe fa'afefea ona suia e nei a'afiaga fa'anatura ma a'afia ai le 'ese'esega ma le fa'atulagaina o nu'u. i nofoaga o le sami.

Hobart 8.jpg

O Mark Spalding o lo'o tu i tafatafa o le fa'aaliga GOA-ON a le Ocean Foundation.

Ou te manatu o lenei fonotaga o se tasi o faʻataʻitaʻiga sili ona ofoofogia o le galulue faʻatasi e tali atu ai i se faʻalavelave na ou maua ai le avanoa e auai ai. O fonotaga e tamaoaiga i le faauo ma le galulue faatasi—atonu ona o le auai o le toatele o tamaitai ma alii talavou i le fanua. O lenei fonotaga e le masani ai foi ona o le toatele o tamaitai o loo galulue i matafaioi faaletaitai ma o loo i luga o le lisi o failauga. Ou te manatu e mafai ona faia se mataupu e faapea o le taunuuga o se alualu i luma tele i le faasaienisi ma le malamalama i lenei faalavelave ua tupu. Ua tutu le au saienitisi i luga o tauau o le tasi ma le isi ma faatelevave le malamalama i le lalolagi atoa e ala i le galulue faatasi, faaitiitia taua o le turf, tauvaga, ma le faʻaalia o tupe.

O le mea e faanoanoa ai, o le lagona lelei na faatupuina e le aumea ma le taua o le auai o saienitisi talavou e tuusaʻo faʻatusatusa i tala faʻanoanoa. O loʻo faʻamaonia e a tatou saienitisi o loʻo feagai le tagata ma se faʻalavelave mataʻutia.


Faʻamatalaga o le Sami

  1. O le i'uga o le tu'uina atu o le 10 gigatons o le kaponi i le sami i tausaga ta'itasi

  2. E iai taimi fa'avaitaimi ma va'ava'ai fa'apea fo'i fe'au fa'atosina fa'afefete

  3. Suia le malosi o le sami e gaosia ai le okesene

  4. Fa'avaivaia tali fa'aletonu a manu o le sami o le tele o ituaiga

  5. Si'itia le tau ole malosi e fai ai atigi ma aau

  6. Suia le leo i le vai

  7. E a'afia ai fa'ailoga manogi e mafai ai e manu ona maua mea'ai, puipuia i latou lava, ma ola ai

  8. Fa'aitiitia uma le lelei ma le tofo o mea'ai ona o fegalegaleaiga e maua ai le tele o mea oona

  9. Fa'ateleina sone hypoxic ma isi a'afiaga o gaioiga a tagata


O le fa'asa'oina o le sami ma le vevela o le lalolagi o le a galulue fa'atasi ma isi fa'alavelave fa'aleagaina. O loʻo faʻaauau pea ona tatou malamalama pe faʻapefea ona foliga mai o fegalegaleaiga faʻapitoa. Mo se fa'ata'ita'iga, ua fa'amautu e fa'apea o le fegalegaleai o le hypoxia ma le fa'asateina o le sami e fa'aleagaina ai le okesene o le gataifale.

E ui o le fa'asa'oina o le sami ose fa'afitauli fa'alelalolagi, ae o le a a'afia le ola i le gataifale i le fa'asa'oina o le sami ma suiga o le tau, ma o lea e mana'omia ai fa'amatalaga fa'apitonu'u e fa'amatala ma fa'ailoa ai suiga fa'apitonu'u. O le aoina ma le au'ili'ili o fa'amaumauga fa'apitonu'u e mafai ai ona fa'aleleia lo tatou tomai e va'ai ai suiga o le vasa i fua e tele, ona toe fetu'una'i ai lea o pulega ma faiga fa'avae e fo'ia ai fa'alavelave fa'alotoifale e ono fa'ateleina ai a'afiaga o le pH maualalo.

O lo'o i ai lu'itau tetele i le mata'ituina o le fa'asa'o o le sami: fesuisuia'i o suiga o le kemisi i le taimi ma le avanoa, lea e mafai ona tu'ufa'atasia ma le tele o fa'alavelave ma i'u ai i le tele o su'esu'ega talafeagai. Pe a tatou tuʻufaʻatasia le tele o avetaʻavale, ma faia le suʻesuʻega lavelave e iloa ai pe faʻafefea ona latou faʻaputuina ma fegalegaleai, tatou te iloa o le faʻailoga (faʻaosoina o le faʻaumatia) e matua foliga mai e sili atu nai lo le fesuisuiai masani, ma vave atu nai lo le gafatia o le evolusione mo nisi o le tele. meaola lavelave. O le mea lea, o le tele o fa'alavelave o lona uiga e sili atu le lamatiaga o le fa'aleagaina o meaola faanatura. Talu ai e le'o laina laina fa'asologa o fa'aolaola o meaola, e mana'omia uma a'oa'oga o le si'osi'omaga ma le ecotoxicology.

O le mea lea, e tatau ona mamanuina le mataʻituina o le faʻasaʻo o le sami ina ia tuʻufaʻatasia le lavelave o le saienisi, le tele o avetaʻavale, le fesuiaiga faʻafanua ma le manaʻomia mo le faasologa o taimi e maua ai se malamalama saʻo. Fa'ata'ita'iga fa'apitoa (va'ai i le vevela, okesene, pH, ma isi) e sili atu le malosi fa'atatau e tatau ona fa'amalieina ona o le mana'omia fa'anatinati mo le malamalama atili.

O le fa'alauteleina o le mata'ituina o le a fa'amaonia ai fo'i o suiga o lo'o tupu vave nai lo le fa'asaienisi e mafai ona fa'aoga atoatoa e malamalama ai i suiga ma ona a'afiaga i faiga fa'alotoifale ma fa'aitulagi. O lea la, e tatau ona tatou taliaina le mea moni o le a tatou faia faaiuga i lalo o le le mautonu. I le taimi nei, o le tala fiafia e faapea o se (leai se faanoanoaga) e mafai ona avea ma faʻavae mo le faʻatulagaina o tali faʻatino i aʻafiaga leaga o meaola ma siʻosiʻomaga o le faʻasaʻoina o le sami. O lenei mea e manaʻomia ai faiga faʻavae i le uiga e mafai ona tatou faʻatatau i mea faʻateleina ma faʻavavevave, aʻo faʻaleleia mea faʻaitiitia iloa ma tali faʻafetaui. E mana'omia le fa'aosoina o le fa'atupuina o le gafatia fa'apitonu'u; o lea e fausia ai se aganuu o fetuutuunaiga. O se aganuu e faʻamalosia le galulue faʻatasi i le mamanu o faiga faʻavae, fatuina o tulaga o le a fiafia i fetuunaiga lelei ma maua ai faʻamalosi saʻo.

Ata Puʻeina 2016-05-23 i le 11.32.56 AM.png

Hobart, Tasmania, Ausetalia – Google fa'amaumauga fa'afanua, 2016

Matou te iloa fa'alavelave fa'alavelave e mafai ona fa'atupu ai ni fa'amalosiga mo le galulue fa'atasi o tupe fa'aagafesootai ma se amio fa'ale-nu'u lelei. Ua uma ona tatou va'aia o le fa'asalaina o le sami o se fa'alavelave fa'afuase'i o lo'o fa'aoso ai le pulea e le tagata lava ia, feso'ota'i ma le felagolagoma'i, fa'ataga tulaga fa'aagafesootai ma le amio fa'alenu'u mo le fetuutuuna'i. I totonu o le US, e tele a matou faʻataʻitaʻiga o tali i le faʻafefeteina o le sami o loʻo faʻamatalaina e saienitisi ma fai tulafono i le setete, ma o loʻo matou taumafai mo nisi mea.

E fai ma fa'ata'ita'iga o se ta'iala fa'apitoa, felagolagoma'i fetuutuuna'i, o lo'o fa'afetauia le lu'i o le hypoxia fa'atupu tagata e ala i le fa'atalanoaina o puna'ele'ele o mea'ai ma mea filogia. O ia gaioiga e faʻaitiitia ai le faʻatamaoaigaina o meaʻai, lea e faʻaleleia ai le maualuga o le manava manava olaola de-oxygenation). E mafai fo'i ona tatou su'e mai le tele o le carbon dioxide mai vai o le gataifale e ala i totoina ma puipuia vao mu'amu'a, togatogo, ma togatogo vai masima.  O nei gaioiga uma e lua e mafai ona faʻaleleia atili le lelei o le suavai i le lotoifale i se taumafaiga e fausia le faʻaleleia o le tino, ae maua ai le tele o isi faʻamanuiaga mo le gataifale ma le soifua maloloina o le sami.

O le a se isi mea e mafai ona tatou faia? E mafai ona tatou mataala ma mataala i le taimi e tasi. E mafai ona lagolago atumotu o le Pasefika ma setete o le sami i taumafaiga e faaitiitia le filogia ma le soona fagotaina. Mo lea itu, e tatau ona tu'ufa'atasia i totonu o faiga fa'afaiva a le atunu'u ananafi le tulaga e ono a'afia ai le fa'a'asa o le sami i le lumana'i.

O lo'o i ai a tatou amio, si'osi'omaga, ma le fa'aletamaoaiga mana'omia e fa'aitiitia ai le fa'aosoina o CO2 i le vave e mafai ai.

O meaola ma tagata e faʻalagolago i se vasa maloloina, ma o aʻafiaga o gaioiga a tagata i luga o le sami ua mafua ai le afaina tele i le ola i totonu. Fa'ateleina, o tagata fo'i ua afaina i suiga o le fa'anatura o lo'o tatou faia.

O lo tatou lalolagi maualuga CO2 ua uma hmuamua.  

Ua malilie le au saienitisi e uiga i taunuuga leaga o le faʻaauau pea o le faʻasaʻo o ogasami. Latou te malilie e uiga i faʻamaoniga e lagolagoina ai le ono faʻateleina o aʻafiaga leaga e faʻalavelave faʻatasi mai gaioiga a tagata. E i ai le maliliega e iai laasaga e mafai ona faia i soʻo se tulaga e faʻamalosia ai le maufetuunaʻi ma fetuunaiga. 

I se faapuupuuga, o le faasaienisi o loo i ai. Ma e mana'omia le fa'alauteleina o la matou mata'ituina ina ia mafai ona fa'ailoa i le faiga o fa'ai'uga a le atunu'u. Ae ua tatou iloa le mea e tatau ona tatou faia. Pau lava le mea e tatau ona tatou sailia le loto faʻapolokiki e faia ai.