Personal ang Pagbag-o sa Klima

ni Mark J. Spalding, Presidente sa The Ocean Foundation

Ang pagbag-o sa klima bag-o lang nahimong personal pag-usab. Kaniadtong Martes, usa ka hugpong sa mga selyula sa bagyo ang naporma sa kadaghanan sa East Coast. Mora silag mga dalugdog sa ting-init, apan sa Disyembre nga nagbungkag sa rekord nga init nga hangin. Ang mga dalugdog, uban ang kusog nga ulan ug ulan nga yelo, kusog kaayo nga naporma nga wala kini sa seksyon sa prediksyon sa panahon sa pamantalaan sa miaging adlaw o bisan sa forecast sa dihang akong gisusi gabii na ang milabay.

Miabot mi sa airport ug misakay sa eroplano sa alas 7:30 sa buntag alang sa traynta minutos nga biyahe paingon sa Philly. Apan samtang nag-taxi kami paingon sa tumoy sa runway alang sa saktong oras nga pag-take off, ang airport sa Philly gisirhan aron luwason ang mga tripulante sa yuta gikan sa kilat. Among gikuha ang among mga libro aron magpalabay sa oras sa tarmac.

Sa mubo nga istorya, sa katapusan nakaabut kami sa Philly. Apan ang among American Airlines connecting flight paingon sa Montego Bay mibiya sa gate mga pito ka minuto sa wala pa ang onse kanamo makaabot gikan sa Terminal F ngadto sa Terminal A. Ikasubo alang kanamong tanan, tungod kay kami naningkamot nga makaadto sa usa ka sikat nga isla, ug tungod kay kami sa pagbiyahe sa mga holidays, walay laing mga flight sa American (o uban pang mga carrier) nga magamit aron sa pagkuha kanamo didto sa 22^nd, ni bisan hangtod sa 25^th. 

Nahimo kini nga gitawag sa American Airlines nga usa ka "pagbiyahe nga wala’y kapuslanan." Gigugol nimo ang adlaw sa airport sa telepono ug sa linya. Gihatagan ka nila og refund ug gipalupad ka balik sa imong pagsugod. Mao nga, karon naglingkod ako sa Washington DC imbis nga magbasa usa ka libro sa kilid sa Caribbean kauban ang akong pamilya. . .

Ang pagkawala sa usa ka bakasyon usa ka kahasol ug usa ka kasagmuyo, ug mahimo nakong mabawi ang pipila sa gasto sa among prepaid package. Apan, dili sama sa mga tawo sa Texas ug sa ubang bahin sa nasud, wala namo mawad-i ang among mga balay, among negosyo, o among mga minahal sa kinabuhi karong panahon sa pangilin. Wala kita mag-antos sa talaan nga pagbaha sama sa mga tawo sa Uruguay, Brazil, Argentina ug Paraguay diin 150,000 ka mga tawo ang nawad-an sa ilang mga pinuy-anan karong semanaha. Sa United Kingdom, ang Disyembre maoy usa ka umog nga bulan nga adunay wala pa mahitabo nga pag-ulan ug pagbaha. 

Alang sa daghan kaayo niining planetaha, ang kalit nga mga bagyo, grabe nga hulaw, ug mga pagdagsang sa bagyo mikuha sa ilang mga balay, mga pananom, ug mga panginabuhian sama sa kanunay natong nakita sa TV. Ang mga isla nga nagsalig sa kita gikan sa mga turista nawad-an sa mga tawo nga sama kanako—tingali 11 ra gikan sa akong paglupad—apan ang panahon sa pagbiyahe sa tingtugnaw bag-o pa lang nagsugod. Ang mga mangingisda nakakita sa ilang mga isda nga milalin paingon sa mga poste sa pagpangita sa mas bugnaw nga tubig. Ang mga negosyo naningkamot nga makat-on kung giunsa ang pag-operate sa ingon nga dili matag-an. Kini nga mga kapildihan moabut uban sa tinuod nga gasto. Mahimo nako nga masukod ang bahin sa akoa kung nahibal-an nako kung pila ang bayad nga akong madawat (o wala) madawat. Apan, ang usa ka bahin sa pagkawala dili masukod alang sa tanan. 

Basin maguol ko nga wala naabot ang dugay na natong giplano nga pahulay sa baybayon sa adlaw. Apan ang akong kapildihan walay bili kon itandi niadtong nagtan-aw sa ilang mga balay ug negosyo nga maguba, o sa kaso sa pipila ka gagmayng isla nga mga nasod, nagtan-aw sa ilang tibuok yutang natawhan nga nahanaw samtang ang pagtaas sa lebel sa dagat ug huyang nga imprastraktura gibahaan. Ang mga buhawi ug grabe nga panahon sa US nakahatag og milyon-milyon kung dili bilyon-bilyon nga kadaot samtang hapit na kita matapos ang tuig. Makasubo ang pagkawala sa kinabuhi.

Unsa ang atong nahimo sa mga emisyon gikan sa atong mga sakyanan ug pabrika ug pagbiyahe? Kadaghanan kanato makakita niini ug makabati niini, ug nakakat-on sa pagsagubang niini. Pipila lamang ang anaa pa sa dili makatarunganon o wala'y kasayuran nga pagdumili. Ug ang uban gibayran aron pagbabag, paglangan o pagdiskaril sa mga palisiya nga kinahanglan naton aron mabalhin sa usa ka ekonomiya nga dili kaayo nagsalig sa carbon. Bisan pa, pila ka "mga pagbiyahe nga wala’y kapuslanan" ang himuon sa mga tawo sa wala pa ang tibuuk nga ideya sa giplano nga pagbiyahe nahugno sa kaugalingon nga kahasol ug gasto?

Sayo niining bulana, ang atong mga lider sa kalibutan miuyon sa usa ka hugpong sa mga tumong aron sa pagluwas sa atong mga kaugalingon gikan niining mga kapildihan ug kasubo. Ang Kasabotan sa Paris gikan sa COP21 nahisubay sa usa ka hilabihan nga tibuok kalibutan nga siyentipikanhong konsensus. Among gidawat ang kasabotan, bisan unsa pa ang gitan-aw nga mga sayup niini. Ug bisan sa nahibal-an namon nga magkinahanglan daghang politikal nga kabubut-on aron mahatag.  

Adunay mga butang nga mahimo natong tanan nga makatabang. Mahimo natong suportahan ang mga paningkamot sa pagtabang sa kalamidad. Ug kita makalihok sa atong kaugalingon.  Makapangita ka og nindot nga listahan sa mga ideya sa Nahimo Na sa mga Lider sa Kalibutan ang Ilang Bit sa Pagbag-o sa Klima, Ania ang 10 ka Paagi nga Mahimo Nimo. Busa, palihog pagpakunhod sa imong carbon emissions kutob sa imong mahimo. Ug, alang sa mga emisyon nga dili nimo mapapas, magtanum ug seagrass uban kanamo aron matabangan ang kadagatan samtang imong gibawi ang imong kaugalingon nga mga kalihokan!

Ang akong labing kaayo nga mga pangandoy alang sa usa ka matahum nga pagsaulog sa mga pangilin bisan asa ka.

Para sa dagat.