Bato, Papel, Pagong: Pagpalapad sa Edukasyon sa Pagong sa El Salvador

Ni Brad Nahill, Direktor ug Co-Founder sa SEEtheWILD ug SEE Turtles
Pagtrabaho kauban ang Lokal nga mga Magtutudlo aron Mapalapad ang Mga Programa sa Edukasyon sa Pagong sa El Salvador

Pipila lang ka gatos ka bayeng hawksbill ang gibanabana nga magsalag ubay sa tibuok silangang baybayon sa Pasipiko. (Photo Credit: Brad Nahill/SeeTurtles.org)

Ang mga batan-on nga mga estudyante migawas sa natabunan nga pantalan, nagpahiyom nga gikulbaan sa usag usa sa ilang puti nga atop ug asul nga karsones ug sayal. Duha ka batang lalaki ang naghinamhinam nga mahimong alimango, ang ilang mga mata nagsiga sa higayon nga mokaon sa ilang mga klasmeyt nga nahimo nga mga pawikan. Nangandam na ang mga lalaki, ang mga batang lalaki mibalhin sa kilid, nga nag-tag sa mga bata nga nagpakaaron-ingnon nga mga bata nga pawikan nga naglakaw gikan sa baybayon ngadto sa dagat.

Ubay-ubay nga mga “pawikan” ang nakalusot sa unang agi, aron lamang makita ang mga alimango nga nahimong mga langgam nga andam na sa pag-ibut kanila gikan sa tubig. Human sa sunod nga pass, pipila na lang ka mga estudyante ang nahibilin nga nag-atubang sa makahahadlok nga buluhaton sa pag-ikyas sa mga batang lalaki, nga karon nagdula og mga iho. Pipila lang ka mga pusa ang naluwas sa mga manunukob aron mabuhi hangtod sa pagkahamtong.

Ang pagbuhi sa kalibutan sa mga pawikan sa dagat alang sa mga estudyante duol sa mga hotspot sa pawikan nahimong bahin sa mga programa sa pagkonserba sa pawikan sulod sa mga dekada. Samtang ang pipila ka dagkong mga organisasyon sa konserbasyon adunay mga kahinguhaan sa pagpadagan sa hingpit nga mga programa sa edukasyon, kadaghanan sa mga grupo sa pawikan adunay limitado nga mga kawani ug mga kahinguhaan, nga nagtugot kanila sa paghimo lamang sa usa ka magtiayon nga mga pagbisita matag panahon sa pagsalag ngadto sa mga lokal nga eskwelahan. Aron makatabang sa pagpuno niini nga kal-ang, TAN-AWA ang mga Pawikan, sa pakigtambayayong sa mga organisasyon sa Salvadoran ICAPO, EcoViva, Ug Asociación Mangle, nagmugna ug programa aron mahimo ang edukasyon sa pawikan nga tibuok tuig nga kalihokan.

Ang mga pawikan makit-an sa tibuok kalibutan, nagsalag, nangita, ug milalin sa katubigan sa kapin sa 100 ka mga nasud. Depende kung asa sila nagpuyo, makasugat sila og daghang mga hulga lakip na ang pagkonsumo sa ilang mga itlog ug karne, paggamit sa ilang mga kabhang alang sa mga handicraft, pagkasabod sa mga gamit sa pangisda, ug pagpalambo sa baybayon. Aron masumpo kini nga mga hulga, ang mga conservationist sa tibuok kalibutan nagpatrolya sa mga baybayon nga nagsalag, nagpalambo sa mga gamit sa pangisda nga luwas sa pawikan, nagmugna og mga programa sa ecotourism, ug nag-edukar sa mga tawo mahitungod sa kahinungdanon sa pagpanalipod sa mga pawikan.

Sa El Salvador, ang pagkonsumo sa mga itlog sa pawikan nahimong ilegal sukad pa niadtong 2009, nga naghimo sa edukasyon nga usa ka importante nga himan alang sa pagkonserba. Ang among tumong mao ang pagpalapad sa trabaho sa among lokal nga mga kasosyo sa pagdala sa mga kapanguhaan sa lokal nga mga eskwelahan, pagtabang sa mga magtutudlo sa pagpalambo sa mga leksyon nga makaabot sa ilang mga estudyante sa mga paagi nga aktibo ug makadani. Ang unang lakang, nga nahuman niadtong Hulyo, mao ang paghimo og mga workshop alang sa mga magtutudlo nga nagtrabaho sa palibot sa Jiquilisco Bay, pinuy-anan sa tulo ka espisye sa pawikan (hawksbills, green turtles, ug olive ridleys). Ang bay mao ang kinadak-ang kalamakan sa nasod ug usa lamang sa duha ka dagkong mga lugar nga pugad alang sa mga hawksbill sa Sidlakang Pasipiko nga nameligro nga nameligro, lagmit ang labing gihulga nga populasyon sa pawikan sa kalibotan.

(Photo Credit: Brad Nahill/SEEturtles.org)

Sulod sa tulo ka adlaw, nagpahigayon kami og duha ka workshop nga adunay kapin sa 25 ka magtutudlo gikan sa 15 ka lokal nga eskwelahan, nga nagrepresentar sa kapin sa 2,000 ka estudyante sa maong dapit. Dugang pa, aduna usab kami mga nanambong nga pipila ka mga batan-on gikan sa Asociación Mangle nga nag-apil sa usa ka programa sa pagpangulo, ingon man duha ka mga tanod nga nagtabang sa pagmonitor sa bay ug usa ka representante gikan sa Ministry of Education. Kini nga programa partially gipondohan sa National Geographic's Conservation Trust dugang sa ubang mga donor.

Ang mga magtutudlo, sama sa mga estudyante, mas makakat-on pinaagi sa pagbuhat kay sa pagtan-aw. TAN-AWA Ang koordinetor sa edukasyon sa Turtles nga si Celene Nahill (bug-os nga pagbutyag: asawa ko siya) nagplano nga mahimong dinamiko ang mga workshop, nga adunay mga lektyur bahin sa biology ug konserbasyon nga gisalmutan sa mga kalihokan ug mga pagbiyahe sa uma. Usa sa among mga tumong mao ang pagbilin sa mga magtutudlo og yanong mga dula aron matabangan ang ilang mga estudyante nga masabtan ang ekolohiya sa pawikan, lakip ang gitawag og “Mi Vecino Tiene,” usa ka musical chairs–type nga dula diin ang mga partisipante nagpasundayag sa kinaiya sa mga mananap sa mangrove ecosystem.

Sa usa sa mga field trip, among gidala ang unang grupo sa mga magtutudlo ngadto sa Jiquilisco Bay aron moapil sa usa ka research program uban sa mga itom nga pawikan (usa ka sub-species sa berdeng pawikan). Kini nga mga pawikan gikan pa sa Galapagos Islands aron mangaon sa seagrass sa bay. Sa pagkakita sa usa ka ulo nga mibuto alang sa hangin, ang mga mangingisda nga nagtrabaho uban sa ICAPO dali nga naglibot sa pawikan gamit ang pukot ug milukso sa tubig aron dad-on ang pawikan sa sakayan. Sa dihang nakasakay na, gi-tag sa research team ang pawikan, gikolekta ang datos lakip ang gitas-on ug gilapdon niini, ug mikuha og sample sa panit sa wala pa kini buhian balik sa tubig.

Ang ubos nga gidaghanon sa mga salag nagsugyot nga ang mga espisye lagmit dili mabuhi kung wala’y koordinasyon nga mga aksyon sa pagpreserba aron mapanalipdan ang mga itlog, madugangan ang produksiyon sa pagpusa, makamugna og biolohikal nga kasayuran ug mapanalipdan ang panguna nga mga puy-anan sa dagat. (Photo Credit: Brad Nahill/SEEturtles.org)

Samtang ang SEE Turtles ug ICAPO nagdala sa mga tawo gikan sa tibuok kalibutan aron magtrabaho uban niini nga mga pawikan, talagsa ra alang sa mga tawo nga nagpuyo sa duol nga makasaksi sa panukiduki. Gibati namo nga ang pinakamaayong paagi sa pagkat-on bahin niini nga mga mananap ug pagpasalamat sa ilang importansya mao ang pagpakigkita kanila sa duol, ug ang mga magtutudlo kinasingkasing nga miuyon. Gidala usab namo ang mga magtutudlo sa hatchery sa ICAPO aron mahibal-an kung giunsa pagpanalipod sa mga tigdukiduki ang mga itlog sa pawikan hangtod kini mapusa.

Laing highlight sa mga workshop mao ang oportunidad sa mga magtutudlo sa paggamit sa ilang bag-ong mga himan uban sa grupo sa mga estudyante. Ang una ug ikaduhang ang-ang nga mga klase gikan sa duol nga eskwelahan miadto sa workshop site ug field-testing sa pipila ka mga kalihokan. Usa ka grupo ang nagdula og variation sa “Bato, Papel, Gunting” diin ang mga bata nagtigi sa pagpasa gikan sa usa ka hugna sa siklo sa kinabuhi sa pawikan ngadto sa sunod, samtang ang laing grupo nagduwa sa “Crabs & Hatchlings” nga dula.

Sumala sa mga survey, ang kasagaran nga lebel sa kahibalo sa mga magtutudlo bahin sa mga pawikan labaw pa sa doble pagkahuman sa mga workshop, apan kini nga mga workshop mao lamang ang una nga lakang sa usa ka dugay nga programa aron matabangan ang mga proyekto sa konserbasyon sa pawikan sa El Salvador sa paghimo sa usa ka nasudnon nga kurikulum sa edukasyon sa pawikan. Sa mosunod nga pipila ka mga bulan, kini nga mga magtutudlo, daghan uban sa tabang sa mga lider sa kabatan-onan sa Asociación Mangle, magplano og “mga adlaw sa pawikan” sa ilang mga eskwelahan uban sa bag-ong mga leksyon nga atong gipalambo. Dugang pa, ang mga tigulang nga klase gikan sa daghang mga eskuylahan moapil sa mga programa sa panukiduki nga hands-on.

Sa dugay nga panahon, ang among katuyoan mao ang pagdasig sa mga estudyante sa El Salvador nga masinati ang katingalahang mga pawikan sa ilang kaugalingon nga mga nataran ug aktibong moapil sa ilang pagkonserba.

http://hawksbill.org/
http://www.ecoviva.org/
http://manglebajolempa.org/
http://www.seeturtles.org/1130/illegal-poaching.html
http://www.seeturtles.org/2938/jiquilisco-bay.html