COVID-19ri emandako erantzuna

COVID-19aren erantzunak eragindako etenek jarraitzen duten heinean, komunitateak ia maila guztietan borrokan ari dira, adeitasun eta laguntza ekintzek erosotasuna eta umorea eskaintzen badute ere. Hildakoak deitoratzen ditugu, eta erritual eta okasio berezirik oinarrizkoenak, elizkizun elizkizunetatik graduazioetaraino, duela urtebete inguru birritan pentsatuko ez genukeen moduan bete behar ez dituztenak sentitzen ditugu. Eskerrak ematen dizkiegu janari-dendetan, farmazietan, mediku-instalazioetan eta beste leku batzuetan lanera joan eta euren burua (eta haien familiak) arriskuan jartzeko erabakia hartu behar dutenei. AEBetako zein mendebaldeko Pazifikoko komunitateak suntsitu dituzten ekaitz ikaragarrietan familia eta ondasunak galdu dituztenak kontsolatu nahi ditugu, erantzuna COVID-19 protokoloek eragina izan arren. Jakitun gara oinarrizko arraza, gizarte eta medikuen arteko desberdintasunek zabalago agertu direla, eta erasokorrago zuzendu behar direla.

Era berean, oso jakitun gara azken hilabete hauek, eta datozen asteak eta hilabeteak, erreaktiboa baino proaktiboa den bide bat marrazteko ikasteko aukera eskaintzen dutela, gure eguneroko bizitzan etorkizuneko aldaketetarako aurreikusten eta ahal den neurrian prestatzen duena: Estrategiak osasun-larrialdietan probak, jarraipenak, tratamenduak eta babes-tresna eta ekipamendurako sarbidea hobetzeko; Ur hornidura garbi eta fidagarrien garrantzia; eta gure oinarrizko bizi-euskarri-sistemak egin ditzakegun bezain osasuntsuak direla ziurtatzea. Arnastzen dugun airearen kalitatea, bagenekien bezala, gizabanakoek arnas gaixotasunak nola onartzen dituzten, COVID-19 barne, ekitatearen eta justiziaren oinarrizko arazoa izan daiteke.

Ozeanoak oxigenoa eskaintzen digu —preziorik ez duen zerbitzua— eta gaitasun hori defendatu behar da guk ezagutzen dugun bizirauteko bizirauteko. Jakina, ozeano osasuntsu eta ugaria berreskuratzea ezinbestekoa da, ez da hautazkoa: ezin dugu ozeanoaren ekosistema zerbitzu eta onura ekonomikorik gabe geratu. Klima-aldaketak eta berotegi-efektuko gasen emisioek ozeanoak muturreko eguraldia epeltzeko eta gure sistemak diseinatu ditugun prezipitazio-eredu tradizionalak babesteko duen gaitasuna apurtzen ari dira dagoeneko. Ozeanoaren azidotasunak oxigenoaren ekoizpena ere mehatxatzen du.

Bizitzeko, lan egiteko eta jolasteko moduaren aldaketak klima-aldaketaren ondorioz ikusten ari garen ondorioetan barneratzen dira, agian orain jasaten ari garen beharrezko urruntze eta galera sakona baino modu zorrotzago eta bat-batean, baina aldaketa abian da dagoeneko. Klima-aldaketari aurre egiteko, funtsezko aldaketa batzuk egon behar dira bizitzeko, lan egiteko eta jolasteko moduan. Eta, nolabait, pandemiak ikasgai batzuk eskaini ditu, baita ikasgai oso gogorrak ere, prestatzeari eta aurreikusitako erresilientziari buruz. Eta gure bizi-euskarri-sistemak (airea, ura, ozeanoa) babestearen garrantziaren oinarrian froga berri batzuk, ekitate handiagoa lortzeko, segurtasun handiagoa lortzeko eta ugaritasuna lortzeko.

Gizarteak itxialditik ateratzen diren heinean eta hain bat-batean gelditu ziren jarduera ekonomikoak berrabiarazteko lan egiten dutenez, aurrerantzean pentsatu behar dugu. Aldaketa planifikatu behar dugu. Aldaketetarako eta etenetarako prestatu gaitezke gure osasun-sistema publikoak sendoa izan behar duela jakinda, kutsaduraren prebentziotik babes-tresnetaraino banaketa-sistemetaraino. Ezin ditugu tornadoak saihestu, baina komunitateei lagundu diezaiekegu suntsipenari erantzuten. Ezin ditugu epidemiak saihestu, baina pandemia bihurtzea ekidin dezakegu. Ahulenak babestu behar ditugu —komunitateak, baliabideak eta habitatak—, guztion onerako erritual, jokabide eta estrategia berrietara egokitzen saiatzen garen arren.