Stappen naar duurzame scheepvaart

Naarmate de handel op zee toeneemt, neemt ook de ecologische voetafdruk toe. Vanwege de enorme schaal van de wereldhandel is de scheepvaart verantwoordelijk voor aanzienlijke delen van de uitstoot van koolstofdioxide, botsingen met zeezoogdieren, lucht-, geluids- en plasticvervuiling en de verspreiding van invasieve soorten. Zelfs aan het einde van de levensduur van een schip kunnen er aanzienlijke milieu- en mensenrechtenproblemen zijn als gevolg van goedkope en gewetenloze scheepsslooppraktijken. Er zijn echter veel mogelijkheden om deze bedreigingen aan te pakken.

Hoe bedreigen schepen het mariene milieu?

Schepen zijn een grote bron van luchtverontreiniging, waaronder broeikasgassen. Studies hebben uitgewezen dat cruiseschepen die havens in Europa aandoen evenveel koolstofdioxide aan het milieu bijdragen als alle auto's in heel Europa. Onlangs is er een drang geweest naar duurzamere voortstuwingsmethoden die de uitstoot zouden verminderen. Sommige voorgestelde oplossingen – zoals vloeibaar aardgas (LNG) – zijn echter bijna net zo slecht voor het milieu als traditioneel gas. Hoewel LNG minder koolstofdioxide produceert dan traditionele zware oliebrandstoffen, komt er meer methaan (84 procent sterker broeikasgas) vrij in de atmosfeer. 

Zeedieren lijden nog steeds onder verwondingen veroorzaakt door scheepsaanvaringen, geluidsoverlast en gevaarlijk vervoer. In de afgelopen vier decennia heeft de scheepvaartindustrie een drie- tot viervoudige toename gezien van het aantal gerapporteerde aanvaringen met walvisschepen wereldwijd. Zowel chronische geluidsoverlast van motoren en machines als acute geluidsoverlast van onderwaterboorinstallaties, seismisch onderzoek, kunnen het zeeleven in de oceaan ernstig bedreigen door de communicatie tussen dieren te maskeren, de voortplanting te verstoren en hoge niveaus van stress te veroorzaken bij zeedieren. Bovendien zijn er problemen met erbarmelijke omstandigheden voor miljoenen landdieren die elk jaar via schepen worden vervoerd. Deze dieren staan ​​in hun eigen afval, raken gewond doordat ze worden verdrongen door golven die de schepen raken, en zitten wekenlang opeengepakt in slecht geventileerde ruimtes. 

Plasticvervuiling door schepen is een groeiende bron van plasticvervuiling in de oceaan. Plastic netten en uitrusting van vissersboten worden weggegooid of verloren op zee. Scheepsonderdelen, en zelfs kleinere zeeschepen, worden steeds vaker gemaakt van plastic, zowel vezelversterkt als polyethyleen. Hoewel de lichtgewicht plastic onderdelen het brandstofverbruik kunnen verminderen, kan dit plastic zonder geplande end-of-life-behandeling de oceaan nog eeuwenlang vervuilen. Veel aangroeiwerende verven bevatten plastic polymeren om scheepsrompen te behandelen om aangroei of ophoping van oppervlaktegroei, zoals algen en zeepokken, te voorkomen. Ten slotte gooien veel schepen op onjuiste wijze afval aan boord weg dat, samen met het eerder genoemde plastic op schepen, een belangrijke bron van plasticvervuiling in de oceaan vormt.

Schepen zijn ontworpen om water op te nemen voor evenwicht en stabiliteit wanneer laadruimen licht zijn door ballastwater op te nemen om het gewicht te compenseren, maar dit ballastwater kan onbedoelde passagiers meenemen in de vorm van planten en dieren die zich in het ballastwater bevinden. Als ballastwater echter onbehandeld blijft, kan de introductie van niet-inheemse soorten grote schade aanrichten aan inheemse ecosystemen wanneer het water vrijkomt. Bovendien wordt door schepen gegenereerd ballastwater en afvalwater niet altijd goed behandeld en vaak in omringende wateren gedumpt terwijl het nog steeds vol verontreinigende stoffen en vreemd materiaal zit, waaronder hormonen en andere medicijnresten van passagiers, die mogelijk schadelijk zijn voor het milieu. Er moet meer worden gedaan om ervoor te zorgen dat het water van schepen goed wordt behandeld. 

Eindelijk, er zijn schendingen van de mensenrechten geassocieerd met sloopschepen; het proces waarbij een schip wordt afgebroken tot recyclebare onderdelen. Het slopen van schepen in ontwikkelingslanden is moeilijk, gevaarlijk en laagbetaald werk met weinig of geen veiligheidsvoorzieningen voor de arbeiders. Hoewel het slopen van een schip vaak milieuvriendelijker is dan het simpelweg laten zinken of verlaten van een schip aan het einde van zijn levensduur, moet er meer worden gedaan om scheepssloperijwerkers te beschermen en ervoor te zorgen dat kinderen worden beschermd en niet illegaal worden tewerkgesteld. Naast mensenrechtenschendingen is er vaak een gebrek aan milieuregelgeving in veel landen waar scheepsslopen plaatsvinden, waardoor gifstoffen uit de schepen in het milieu terecht kunnen komen.

Welke kansen zijn er om de scheepvaart duurzamer te maken?

• Bevorder de vaststelling van afdwingbare snelheidslimieten en snelheidsvermindering in gebieden met veel aanvaringen met zeedieren en populaties van bedreigde zeedieren. Lagere scheepssnelheden verminderen ook de uitstoot van broeikasgassen, verminderen de luchtvervuiling, verminderen het brandstofverbruik en verhogen de veiligheid aan boord. Om luchtvervuiling te verminderen, kunnen schepen schepen met lagere snelheden laten varen om het brandstofverbruik te verminderen en de koolstofemissies te verminderen in een proces dat bekend staat als slow steaming. 
• Meer investeringen in duurzame voortstuwingsmethoden voor schepen, waaronder, maar niet beperkt tot: zeilen, vliegers op grote hoogte en elektrisch aangedreven voortstuwingssystemen.
• Betere navigatiesystemen kunnen een optimale routenavigatie bieden om gevaarlijke locaties te vermijden, belangrijke visgebieden te vinden, migraties van dieren te volgen om de impact te verminderen, ervoor te zorgen dat de regelgeving wordt nageleefd en de tijd dat een schip op zee is te verkorten - en dus de tijd dat een schip vervuilt.
• Sensoren ontwikkelen of beschikbaar stellen die kunnen worden gebruikt om oceaangegevens te verzamelen. Schepen die automatisch watermonsters verzamelen, kunnen real-time monitoring en chemietesten bieden om kennislacunes over oceaancondities, stromingen, veranderende temperaturen en veranderingen in de oceaanchemie (zoals oceaanverzuring) op te vullen.
• Creëer GPS-netwerken zodat schepen grote opeenhopingen van microplastic, spookvistuig en afval in zee kunnen taggen. Het puin kan worden opgehaald door autoriteiten en niet-gouvernementele organisaties of worden verzameld door mensen in de scheepvaartindustrie zelf.
• Integreer gegevensuitwisseling die partnerschappen ondersteunt tussen mensen in de scheepvaartindustrie, wetenschappers en beleidsmakers. 
• Werk aan de implementatie van de nieuwe strengere internationale normen voor ballastwater en afvalwaterzuivering om de verspreiding van invasieve soorten tegen te gaan.
• Bevorder uitgebreide producentenverantwoordelijkheid waarbij vanaf het eerste ontwerp van schepen rekening wordt gehouden met plannen voor het einde van de levensduur.
• Ontwikkel nieuwe behandelingen voor afvalwater en ballastwater die ervoor zorgen dat er geen invasieve soorten, afval of voedingsstoffen hardvochtig in het milieu worden geloosd.

Deze blog is een bewerking van het hoofdstuk Greening the Blue Economy: A Transdisciplinair Analysis gepubliceerd in Sustainability in the Marine Domain: Towards Ocean Governance and Beyond, eds. Carpenter, A., Johansson, T, en Skinner, J. (2021).