Le Felanulanua'i O Oketopa
Vaega 3: O se Motu, o le Vasa ma le Puleaina o le Lumanai

saunia e Mark J. Spalding

E pei ona ou tusia muamua, o le tautoulu o se vaitau pisi mo konafesi ma isi faatasiga. I le malaga e ono vaiaso, sa ou laki lava e faaalu ni nai aso i Block Island, Rhode Island, e siaki ai le faatoaga matagi o loo faagasolo, aoao atili e uiga i taumafaiga e puipuia ia atinae tetele e pei o le Waste Transfer Station, post Hurricane Sandy ma isi afa - mafua ai le tafia, ma le fiafia i vaega eseese o le motu ua puipuia mai atinaʻe ma ofoina sopo fiafia. 

4616918981_35691d3133_o.jpgO le Block Island na nofoia aloaia e tagata Europa i le 1661. I totonu o le 60 tausaga, o le tele o ona vaomatua na tatuu mo le fausiaina ma le suauu. O le tele o maa lapotopoto lapotopoto sa fa'aaogaina mo puipui ma'a—o lo'o puipuia i aso nei. O fanua matala na maua ai se nofoaga matala e lagolagoina ai nisi ituaiga e pei o larks. O le motu e leai se uafu faalenatura e puipuia ai vaa lapopoa, ae sa i ai le fagogota i uta ma le tele o figota. Ina ua mae'a le fausiaina o se uafu vavave (Old Harbor) i le faaiuga o le 19 seneturi, na fuga mai le Block Island e avea ma nofoaga o le taumafanafana, ma mitamita ai faletalimalo tetele i luga o le sami. O le motu o loʻo avea pea ma nofoaga taʻutaʻua i le taumafanafana, ma e ofoina atu i tagata asiasi le savaliga, fagogota, faaseʻe, tietie uila, ma le selu i matafaga, faatasi ai ma isi mea taua. E fasefulu pasene o le motu o loʻo puipuia mai atinaʻe, ma o le tele o nofoaga faʻanatura e tatala mo tagata lautele. O le faitau aofa'i o le tausaga atoa ua na'o le 950 tagata.

Fa'afetai i a matou talimalo, Ocean View Foundation's Kim Gaffett ma le Su'esu'ega o Talafaasolopito Faanatura a Rhode Island Kira Stillwell, sa mafai ona ou aoao atili e uiga i punaoa tulaga ese o le motu. I aso nei, ua fa'ateleina le fa'ato'aga i vao i le gataifale ma nofoaga mafiafia, ua suia ai le fefiloi o manulele nofomau ma manu felelei. O le tele o berry o le motu o loʻo gaosia e le atunuʻu e pei o winterberry, pokeberry, ma wax myrtle, o loʻo luitauina e Iapani knotweed, Black Swallow-wort, ma maila-i-minute vine (mai Asia i Sasaʻe).

Mark-release-up.pngI le tautoulu, e le mafaitaulia le numera o manu felelei e malolo i Block Island e malolo ma faʻatumu aʻo leʻi faʻaauau a latou malaga i latitu mamao i saute. O le tele o taimi, o latou taunuuga e faitau afe maila le mamao i Amerika Tutotonu ma Saute. Mo le limasefulu tausaga talu ai, na talimalo ai se tasi aiga i se nofoaga faʻapipiʻi e latalata i le pito i matu o Block Island, e le mamao mai le Clayhead Bluffs lea e fai ma faʻailoga mataʻina i luga o le tietiega vaʻa mai Point Judith. O iinei, e maua ai manu felelei i upega puao, aveese malie ae le'i atoa se itula mulimuli ane, fuaina, fuaina, fusifusia, ma toe tatala. O le Block Island ma le tagata tomai faapitoa i le fusi o manu, Kim Gaffett sa faaaluina le tele o tausaga i le nofoaga i le tautotogo ma le tautoulu. E maua e manulele taʻitasi se fusi ua fuafuaina mo lo latou lapoʻa ma le mamafa, e iloa lona itupa, e iloa le gaʻo, le umi o lona apaʻau e fua mai i le "tulima," ma fuaina. E siaki foi e Kim le fusi o le ulupoo e iloa ai le matua o le manulele. O lana fesoasoani volenitia o Maggie na te matauina ma le faaeteete faamatalaga i manulele taitasi. Ona faamatuu atu lea o manu felelei.  

Ou te leʻi iloa pe mafai faapefea ona avea aʻu ma fusi aogā, pe fua, pe fua. E mautinoa lava e leai se poto masani a Kim i le fuafuaina o le maualuga o le gaʻo, mo se faʻataʻitaʻiga. Ae o le mea na tupu, sa ou matua fiafia lava i le avea ai ma tagata na fesoasoani i tamaʻi manulele i le saoasaoa e toe foʻi i lo latou ala. O taimi uma lava, e pei o se tasi o vireo talavou, e nofo filemu le manulele mo sina taimi i luga o loʻu tamatamailima, tilotilo solo, ma atonu e faʻamasino le savili, aʻo leʻi lele ese - e tuʻu loloto i totonu o le otaota toetoe lava a vave tele mo matou. mata e mulimuli ai.  

E pei o le tele o nu'u i gataifale, o aseta a Block Island e lamatia i le si'isi'i o le sami ma le tafia faanatura. I le avea ai o se motu, o le solomuli e le o se filifiliga, ma e tatau ona maua isi mea mo mea uma mai le puleaina o otaota, mamanu auala, i le malosi. O Kim ma isi tagata o le nuu ua fesoasoani e taimua i le taumafaiga ina ia siitia le malosi o le tuto'atasi o le motu—faatasi ai ma le uluai faatoaga matagi mai fafo a Amerika ua fausia nei i le itu i sasae o le motu.  

O le galuega a Kim ma lana vaega o volenitia e fai e faitau manu felelei, e pei lava o le galuega a le Inisetiute su'esu'e mea olaola raptor team o le a fesoasoani ia i tatou ia malamalama atili e uiga i le sootaga i le va o na turbine ma manu felelei. O le tele o afioaga o le a faamanuiaina i lesona ua a’oa’oina mai i le faagasologa o loo atiina a’e e le afioaga o Block Island a o latou folau i mea uma mai le mea e sau ai le eletise i uta, i le mea e taula ai vaa galue o le faatoaga matagi, i le mea o le a fausia ai le substation. O a matou paaga i le Island Institute i Maine o loʻo i ai i latou na faʻasoa, ma fesoasoani e faʻailoa, le faagasologa.

O le Ocean Foundation na faʻavaeina, i se vaega, e fesoasoani e faʻafesoʻotaʻi avanoa avanoa i le faʻasaoina o le sami-mai le poto i mea tau tupe i le gafatia o tagata-ma o le taimi i Block Island na faamanatu mai ai ia i matou o la matou sootaga ma le sami e amata i le tele o le lotoifale. O le tu ma tilotilo i fafo i le Atelani, poʻo le itu i saute i Montauk, poʻo le toe foʻi atu i le talafatai o Rhode Island o le iloa lea o oe i se nofoaga faʻapitoa. Mo la’u vaega, ou te iloa ou te matua laki lava ma matua faafetai ona sa ou aoaoina le tele o mea i se taimi puupuu i luga o se motu matagofie. 


Ata 1: Block Island, Ata 2: Mark J. Spalding o lo'o fesoasoani i le tatalaina o manu felelei