saunia e Jessie Neumann, TOF Fesoasoani Fesoasoani

HR 774: Tulafono Fa'atulafonoina, Le'i lipotia, ma le le fa'atulafonoina (IUU) Faigafaiva Fa'amalosia Tulafono o le 2015

O Fepuari nei, na toe faʻafeiloaʻi ai le Sui Madeleine Bordallo (D-Guam). Tulafono Tau Faaofi a HR 774 i le Konekeresi. O lo'o fa'amoemoe le tulafono taufaaofi e fa'amalosia faiga fa'amalosi e taofia ai faigafaiva fa'atulafono, lē lipotia, ma lē fa'atulafonoina (IUU). Na pasia le tulafono ina ua uma ona sainia e Peresitene Obama i le aso 5 o Novema, 2015.

Le Faʻafitauli

O faigafaiva faasolitulafono, le lipotia ma le le fa'atulafonoina (IUU) e lamatia ai le soifua o tagata faifaiva i le lalolagi atoa ona o va'a le fa'atulafonoina e fa'auma ai fa'afaiva ma fa'aleagaina ai meaola faanatura o le gataifale. I le faaopoopo atu i le taofia o tagata faifaiva ma nuu tu matafaga e tusa ma le $23 piliona le tau o iʻa o le sami i tausaga taʻitasi, o vaʻa o loʻo faʻaaogaina le IUU fagota e sili atu ona faʻaogaina i isi gaioiga faʻatau e aofia ai solitulafono faʻatulagaina, felauaiga o fualaau faasaina ma fefaʻatauaʻiga tagata.

E tusa ma le 20 miliona tagata o loʻo galulue i lalo o le faʻamalosi poʻo le faʻamalosia o galuega i le salafa o le kelope, ae o le toʻafia o loʻo galulue saʻo i pisinisi fagota, e toetoe lava a le mafai ona faʻatatauina. O le fa'atauina o tagata i faigafaiva e le'o se mataupu fou, peita'i o le fa'alalolagi o le fa'alapotopotoga o le sami e fa'ateleina ai. O le tulaga matautia o le galue i se vaa fagota ua mafua ai ona le naunau le toatele o tagata e tuu o latou ola i luga o le laina mo ia totogi maualalo. E masani ona na'o tagata malaga mai nu'u o lo'o naunau mo nei galuega maualalo, ma o lea ua fa'atuputeleina ai le fa'aletonu i fefa'ataua'iga ma sauaga. I Taialani, 90% o le aufaigaluega gaosi iʻa o le sami e aofia ai tagata faigaluega mai fafo mai atunuu tuaoi e pei o Myanmar, Lao PDR ma Cambodia. I se suʻesuʻega se tasi na faia e le faalapotopotoga, FishWise i Taialani, 20% o i latou na faatalanoaina i luga o vaa fagota ma 9% o i latou na faatalanoaina i galuega faatino na latou taʻua na "faamalosia e galulue." E le gata i lea, o le faasolosolo malie o le paʻu o iʻa o le lalolagi mai le soona fagota e faʻamalosia ai vaʻa e malaga mamao atu i le sami, e fagota i nofoaga mamao ma mo se taimi umi. E maualalo le lamatiaga o le maua i luga o le sami ma o loʻo faʻaogaina e le au faʻatautaia vaʻa lenei mea, e faigofie ona faʻaaogaina faiga faʻatauvaʻa IUU atonu i tagata faigaluega faʻaleagaina. O lo'o manino le faigata i le mata'ituina ma le fa'amalosia o tulaga faigaluega i se va'a fagota i le lalolagi atoa e tusa ma le 4.32 miliona va'a, peita'i o le fa'ate'aina o le IUU fagota o le a fesoasoani i le tau faasaga i le fa'aleagaina o aia tatau a tagata i le sami.

O le fagota IUU ose fa'afitauli fa'ava-o-malo, o lo'o tupu i so'o se itu tetele o le lalolagi ma e matua'i leai lava ni meafaigaluega fa'amalosia e mata'ituina ai. O fa'amatalaga e uiga i va'a IUU ua iloa e seasea fa'asoa i le va o le US ma malo i fafo, ua atili ai ona faigata ona fa'ailoa fa'aletulafono ma fa'asalaina i latou ua solitulafono. E silia ma le afa o i'a o le gataifale (57.4%) o lo'o fa'aogaina atoatoa, o lona uiga e ui lava ina puipuia fa'aletulafono nisi o fa'aputuga, ae o lo'o i ai pea le fa'agaioiga a le IUU i le fa'aleagaina o le malosi o nisi meaola e fa'amautu.

iuu_coastguard.jpgFofo a le HR 774

"Ina ia faʻamalosia faiga faʻamalosia e taofi ai faiga fagota e le tusa ai ma tulafono, le lipotia, ma le le faʻatulafonoina, e teuteu ai le Tuna Conventions Act of 1950 e faʻatino ai le Antigua Convention, ma mo isi faʻamoemoega."

HR 774 o lo'o fuafua e fa'amalosi le leoleo ole IUU fagota. O le a faʻaleleia ai le faʻamalosia o le pulega a le US Coast Guard ma le National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). O le tulafono taufaaofi o loʻo tuʻuina atu ai tulafono ma tulafono mo le faʻamaoniaina o pemita vaʻa, ulufale ma suʻe vaʻa, faʻafitia uafu, ma isi. O le a fesoasoani i le faʻalauiloaina o se pisinisi gafataulimaina ma le faʻatumauina o taumafa o le sami e ala i le faʻaumatiaina o oloa faasolitulafono mai filifili o le sapalai o le sami. O lo'o fa'amoemoe fo'i le pili ina ia fa'ateleina le agava'a mo le mata'ituina o va'a fa'asolitulafono mai fafo e ala i le fa'ateleina o fa'amatalaga fa'asoa ma malo i fafo. O le si'itia o le manino ma le su'esu'eina o le a fesoasoani i le tele o pulega e fa'ailoa ma fa'asalaina malo e le usita'ia tulafono fa'afoe o faiga faiva. O le tulafono taufaaofi foi e mafai ai ona fausia ma tufatufa atu se lisi lautele o vaʻa lauiloa o loʻo auai i le IUU.

HR 774 ua toe teuteu maliega faava o malo e lua ina ia mafai ai ona sili atu le faatinoga o faiga faavae ma faasalaga mautu mo IUU fagota. O le tulafono taufaaofi e manaʻomia ai le faʻavaeina o se Soa Komiti Faufautua Faʻasaienisi e avea o se vaega o le Antigua Convention o le 2003, o se maliliega na sainia e le US ma Cuba e faʻamalosia ai le faʻasao ma le puleaina o faigafaiva mo tuna ma isi ituaiga o loʻo ave e vaʻa fagota tuna i le sasa'e o le Vasa Pasefika. O le HR 774 o lo'o fa'avaeina ai fo'i fa'asalaga fa'aletulafono ma fa'asalaga mo va'a ua maua e soli le Feagaiga. Mulimuli ane, o le tulafono taufaaofi ua teuteu ai le Port State Measures Agreement of 2009 e faatino ai le pule a le Coast Guard ma le NOAA faatasi ai ma le malosiaga e teena ai vaa a le atunuu ma le "lisiina mai fafo" i luga o le taulaga ma auaunaga pe afai latou te auai i faigafaiva IUU.

Ina ua maeʻa ona faʻafeiloaʻi ia Fepuari 2015, na pasia ai le HR 774 i le Maota o Sui, faʻamaonia ma le maliliega autasi (se mea e le masani ai) e le Senate, ma sainia i le tulafono e Peresitene Obama i le Aso Tofi, Novema 5, 2015.


Ata: O le auvaa a le Coast Guard Cutter Rush o loo faafeaoina le vaa fagota o loo masalomia i luga o le sami o Da Cheng i le Vasa Pasefika i Matu i le aso 14 o Aokuso, 2012. Photo Credit: US Coast Guard
O faʻamatalaga uma na maua mai i punaoa nei:
I'a. (2014, Mati). Fefa'ataua'iga II – Ose Fa'amatalaga Fa'afouina o Fa'asaunoa o Aia Tatau a Tagata i le Alamanuia o Mea'ai o le Sami.