O Jessica Sarnowski o se ta'ita'i manatu EHS fa'apitoa i le maketiina o mataupu. O lo'o tu'uina e Jessica tala fa'amalosi e fa'amoemoe e o'o atu i le lautele o tagata tomai fa'apitoa tau si'osi'omaga. E mafai ona aapa atu i ai LinkedIn.

Tasi le Fesili, Tele Tali

O le a le uiga o le vasa ia te oe? 

Afai ou te tuuina atu lenei fesili i le 1,000 tagata i le salafa o le lalolagi, ou te le mauaina lava ni tali tutusa se lua. Atonu o lo'o i ai ni fa'alavelave fa'atatau i nu'u fa'apitonu'u, o mea e malolo ai tagata, po'o ni pisinisi fa'apitoa (fa'ata'ita'iga o faigafaiva fa'apisinisi). Ae ui i lea, ona o le tele o le vasa i le salafa o le kelope, ma soʻotaga taʻitasi o tagata ma ia, e tele le bandwidth pe a taliina lenei fesili. 

O tali i la'u fesili e foliga mai e afua mai i le faananau i le le fiafia. O le "pro" o se fesili e pei o aʻu e leai se faamasinoga iinei, naʻo le fia iloa. 

O lea…Ou te alu muamua. 

E mafai ona ou aoteleina le uiga o le vasa ia te au i se upu e tasi: sootaga. O lo'u manatua muamua o le sami, o le mea e malie ai, e le o le taimi na ou vaai ai i le sami mo le taimi muamua. Nai lo lena, o loʻu manatua e tupu i totonu o se fale faʻa-kolone pito i luga-ogatotonu-vasega i le taulaga i Niu Ioka. Vaai oe, sa i ai i lo'u tina ni atigi figota eseese sa faatulaga faalava i luga o fata i totonu o le potu 'ai aloaia. Ou te leʻi fesili lava, ae e foliga mai o ni atigi na ia mauaina i le tele o tausaga aʻo savali i le talafatai o Atelani. Na fa'aalia e lo'u tina ia atigi e avea o se faatufugaga tutotonu (e pei lava ona faia e soo se tusiata) ma o se tasi o vaega autu o le fale ou te manatua pea. Ou te lei iloaina i lena taimi, ae o atigi na muamua faailoa mai ia te au le sootaga i le va o manu ma le sami; o se mea e fefiloi mai i amu e oo atu i tafola o loʻo taamilo i ogasami. 

I le tele o tausaga mulimuli ane, i le taimi na faia ai "telefoni feliuliua'i", sa ou faia le taavale mai Los Angeles i San Diego e le aunoa. Sa ou iloa ua ou latalata atu i le mea ou te taunuu i ai ona o le a maualuga le alatele i luga a'e o se Vasa Pasefika lanumoana lanumoana. Sa i ai se faanatinati o le faamoemoe ma le maofa a o ou agai atu i lena arc. O le lagona e faigata ona toe fai i isi auala. 

O le mea lea, o laʻu sootaga patino ma le sami e faʻalagolago i le mea o loʻo ou i ai i le geologically ma le olaga. Ae ui i lea, o le mea e tasi e tutusa ai, ou te tuua malaga taʻitasi i matafaga ma se fesoʻotaʻiga faʻafouina i foliga o le vai, faaleagaga, ma le natura.  

E fa'afefea ona a'afia le malosi o le sami i suiga o le tau?

O le paneta o le Lalolagi e faia aʻe i le tele o vai eseese, ae o le vasa lautele e faʻalautele le paneta atoa. E fesoʻotaʻi ai le tasi atunuʻu i le isi, le tasi nuʻu i le isi, ma tagata uma i le lalolagi. O lenei vasa lautele ua malepe i totonu e fa ogasami fa avae (Pasefika, Atelani, Initia, Arctic) ma le vasa fou lona lima (Antarctic/Southern) (NOAA. E fia vasa o iai? National Ocean Service website, https://oceanservice.noaa.gov/facts/howmanyoceans.html, 01/20/23).

Masalo na e ola aʻe i tafatafa o le Atelani ma sa e mafanafana i Cape Cod. Atonu e te manatua pea galu malolosi e taia ai le matafaga papa, vai malulu, ma le matagofie o le matafaga i tua. Po'o se ata o lo'o tupu a'e i Miami, lea na liua ai le Atelani i se vai mafanafana ma manino, ma se maneta e le mafai ona e teena. E tolu afe maila i Sisifo o le Vasa Pasefika, lea e ala mai ai le au faase'e i ofu susu i le ono i le taeao e "pu'e" se galu ma laina fa'alava e alu atu mai le matafaga. I le Arctic, e liusuavai ai le sami i le suiga o le vevela o le Lalolagi, lea e afaina ai le maualuga o le sami i le lalolagi atoa. 

Mai se vaaiga faasaienitisi mama, o le sami e matua taua tele i le Lalolagi. E mafua ona e matua fa'agesegese ai a'afiaga o le vevela o le lalolagi. O se tasi o mafuaʻaga o lenei mea ona o le vasa e mitiia le carbon dioxide (C02) lea e faʻafefe i le ea e ala i puna e pei o le eletise ma taavale feaveaʻi. O le loloto o le sami (12,100 futu) e taua tele ma o lona uiga, e ui lava i mea o loʻo tupu i luga aʻe o le vai, o le sami loloto e umi se taimi e mafanafana ai, lea e mafai ona fesoasoani e faʻaitiitia ai aʻafiaga o suiga o le tau (NOAA. O le a le loloto o le vasa? National Ocean Service website, https://oceanservice.noaa.gov/facts/oceandepth.html, 03/01/23).

Ona o lea tulaga, e ono finau ai saienitisi e faapea, a aunoa ma le sami o le a faaluaina le malosi o aafiaga o le vevela o le lalolagi. Peitaʻi, e lē mafai ona puipuia le sami mai le faaleagaina ona o le suiga o le paneta. A fa'amavae le C02 i le sami oona, e iai a'afiaga e a'afia ai meaola e iai atigi calcium carbonate. Manatua vasega kemisi i le aoga maualuga poʻo le kolisi? Tuu mai ia te au se avanoa iinei e toe iloilo ai se manatu i faaupuga lautele. 

O le sami e iai lona pH (e iai le fua o le pH mai le 0-14). O le fitu (7) o le afa (USGS. Water Science School, https://www.usgs.gov/media/images/ph-scale-0, 06/19/19). Afai o le pH e itiiti ifo i le 7, o lona uiga o le acidic; afai e sili atu i le 7 ona faʻavae lea. E taua lenei mea ona o nisi o meaola o le sami e iai atigi malō o le calcium carbonate, ma latou te manaʻomia nei auivi e ola ai. Ae peita'i, a o'o atu le C02 i totonu o le vai, o lo'o i ai se gaioiga fa'a-kemikolo e suia ai le pH o le sami, ma atili ai le ga'o. Ole mea lea ua ta'ua ole “ocean acidification”. O le mea lea e fa'aleagaina ai auivi o le tino ma fa'amata'u ai lo latou ola (mo nisi fa'amatalaga, va'ai: NOAA. O le a le Ocean Acidification? https://oceanservice.noaa.gov/facts/acidification.html, 01/20/23). A aunoa ma le alu i auiliiliga o le faasaienisi (lea e mafai ona e suʻesuʻeina), e foliga mai o loʻo i ai se mafuaʻaga tuusaʻo sootaga i le va o suiga o le tau ma le faʻasaʻoina o le sami. 

E taua tele lenei mea (e ese mai le mata'utia o le misia o lau taumafataga o pipi i le sosi uaina pa'epa'e). 

Mafaufau i lenei tulaga: 

E te alu i le fomaʻi, ma latou taʻu atu ia te oe o loʻo e maualalo le aofaʻi o le calcium ma, o le mea e leaga ai, o loʻo e agai atu i le osteoporosis i se saoasaoa faʻafefe. Fai mai le foma'i e te mana'omia ni fa'aopoopoga o le calcium e 'alofia ai le fa'aletonu o le ma'i. Masalo e te inuina mea faaopoopo, sa'o? I lenei tala fa'atusa mata'utia, e mana'omia e na pipi a latou calcium carbonate ma afai e leai se gaioiga e faia e taofi ai le mafua'aga o le fa'aleagaina o latou auivi, o lona uiga ua aga'i atu au pipi i se fa'alavelave mata'utia. E a'afia uma ai mollusks (e le na'o clams) ma o lea e afaina ai le maketi faigafaiva, au filifiliga o mea'ai manaia o le afiafi, ma le mea moni o le taua o mollusks i le vasa mea'ai filifili. 

E na'o ni fa'ata'ita'iga e lua o le va o suiga o le tau ma le sami. E tele mea e le o aofia ai i lenei blog. Ae ui i lea, o se tasi o manatu manaia e manatua o loʻo i ai se auala e lua i le va o suiga o le tau ma le sami. Pe a faʻalavelaveina lenei paleni, o oe ma tupulaga o lumanaʻi o le a, o le a matauina le eseesega.

O Au Tala

Faatasi ai ma lenei manatu, na aapa atu le Ocean Foundation i tagata eseese i le salafa o le lalolagi e aoao e uiga i o latou aafiaga patino i le vasa. O le fa'amoemoe o le maua lea o se vaega fa'asagatau o tagata e iloa le vasa i totonu o latou lava nu'u i ni auala fa'apitoa. Na matou fa'alogo mai tagata o lo'o galulue i mataupu tau le si'osi'omaga, fa'apea fo'i ma i latou e fa'afetaia le sami. Na matou fa'alogo mai se ta'ita'i o le ecotourism, tagata pu'e ata o le sami, ma e o'o lava i tamaiti a'oga maualuluga na ola a'e (atonu) i se vasa ua uma ona a'afia i suiga o le tau. O fesili na fa'atatau i tagata ta'ito'atasi, ma e pei ona fa'amoemoeina, e eseese ma fa'afiafiaina tali. 

Nina Koivula | Pule Fa'afouina mo le EHS Regulatory Content Provider

Q: O le a lou manatua muamua o le Vasa?  

“E tusa ma le 7 oʻu tausaga ma sa matou faimalaga i Aikupito. Sa ou fiafia i le alu i le matafaga ma sa ou su'e atigi figota ma maa felanulanua'i (oa mo se tamaitiiti), ae sa ufitia uma pe o se vaega e ufiufi i se mea e pei o le ta lea ua ou manatu nei e mafua mai i se suauu masaa. ). Ou te manatua le eseesega tele i le va o atigi paepae ma le ta uliuli. Sa i ai foi se manogi leaga e pei o le bitumen lea e faigata ona galo.” 

Q: Ua e maua se aafiaga lata mai i le Ocean e te mana'o e fa'asoa? 

“Talu ai nei, na ou maua ai le avanoa e faaalu ai aso malolo o le faaiuga o le tausaga e lata ane i le Vasa Atalani. O le savali i luga o le matafaga i le taimi o le tai – pe a e folau i lou ala i le va o se papa tifato ma le sousou o le sami – e moni lava e te talisapaia le malosi le mafuatiaina o le sami.”

F: O le a le uiga o le faasao o le sami ia te oe?  

“Afai tatou te le tausia lelei o tatou gataifale, e foliga mai e le mafai ona ola i le lalolagi. E mafai e tagata uma ona faia se sao – e te le tau avea ma se saienitisi e fai sou sao. Afai o e i luga o le matafaga, faʻaalu sina taimi e ao mai ai sina lapisi ma tuʻu le matafaga e sili atu le manaia nai lo le mea na e mauaina."

Stephanie Menick | Pule ole Faleoloa Meaalofa o Meaalofa

F: O le a lou manatua muamua o le sami? O fea vasa? 

“Ocean City… Ou te le o mautinoa po o le a le matua na ou i ai ae o le alu ma lou aiga i se taimi i le Aoga Tulagalua.”

F: O le a le mea na sili ona e tulimatai i ai e uiga i le aumaia o lau fanau i le sami? 

“O le fiafia ma le sagisagi fiafia o galu, atigi i luga o le matafaga ma taimi fiafia.”

F: O le a sou malamalamaga po'o lou manatunatu i lu'itau o lo'o feagai ma le vasa mai le va'aiga o le si'osi'omaga? 

“Ou te iloa e tatau ona taofi le lapisi ina ia tausia mama ma saogalemu le sami mo manu.”

F: O le a lou fa'amoemoe mo le isi augatupulaga ma pe fa'afefea ona fegalegaleai ma le vasa? 

“Ou te fiafia e vaai i suiga moni i amioga a tagata e puipuia ai le sami. Afai latou te aʻoaʻoina mea a o laiti o le a tumau ia i latou ma o le a sili atu a latou mausa nai lo mausa na muamua atu ia i latou.” 

Dr. Susanne Etti | Pule ole Aafiaga ole Siosiomaga ole Lalolagi mo Femalagaiga Intrepid

Q: O le a lou manatua muamua o le sami?

“Na ou ola aʻe i Siamani, o lea na faaalu ai loʻu olaga faatamaitiiti i Alps ae o loʻu manatua muamua o le sami o le Sami i Matu, o se tasi lea o le tele o sami i le Vasa Atalani. Sa ou fiafia foi e asiasi i Wadden Sea National Parks (https://whc.unesco.org/en/list/1314), o se sami papaʻu mataʻina i le gataifale ma le tele o auvai oneone ma palapala palapala e maua ai le tele o manu felelei.”

F: O le fea vasa (Pacific/Atlantic/Indian/Arctic etc.) e te lagona e sili ona feso'ota'i i ai nei ma aisea?

“E sili atu lo'u feso'ota'i atu i le Vasa Pasefika ona o la'u asiasiga i Galapagos ao galue o se tagata su'esu'e i meaola i le vaomatua o Ekuatoa. I le avea ai o se falemataaga ola ma se faʻaaliga o le evolusione, na tuʻu ai e le atumotu se lagona tumau ia te aʻu o se tagata suʻesuʻe meaola ma le manaʻoga faanatinati e puipuia le sami ma manu faʻavae. O lea ua ou nofo nei i Ausetalia, ua ou manuia i le i ai i se motu konetineta [lea] toetoe lava o setete uma e siosiomia e ogasami o le Vasa – e matua ese lava mai loʻu atunuu o Siamani! I le taimi nei, ou te fiafia e savali, tietie uila, ma fesoʻotaʻi ma le natura i le sami i saute."

F: O le a le ituaiga tagata tafafao maimoa e su'e se fa'ata'ita'iga fa'alenatura e aofia ai le sami? 

“O le malosi malosi i tua atu o le ecotourism o le aumaia lea o meaola faʻasao ma natura, nuʻu faʻapitonuʻu, ma i latou o loʻo faʻatinoina, auai, ma maketi ecotourism faʻatasi ina ia mautinoa o loʻo taulaʻi le pisinisi turisi i le faʻaauauina umi nai lo tupe maua pupuu. O tagata faimalaga fa'atauva'a e va'ava'ai, si'osi'omaga, ma tu ma aga. Latou te iloa o latou o se vaega o le lalolagi lautele. Latou te malamalama i le aʻafiaga o loʻo ia i tatou o tagata faimalaga ma o loʻo naunau e saofagā i le paneta ma o tatou sami i se auala lelei. Latou te mafaufau, fa'aaloalo, ma naunau e fautua mo suiga. Latou te fia iloa o la latou malaga e le faʻaaloalo i tagata poʻo nofoaga latou te asiasi i ai. Ma o lena, pe a saʻo le faia, o le femalagaaʻi e mafai ona fesoasoani ia manuia uma."

F: E fa'afefea ona feso'ota'i le si'osi'omaga ma le soifua maloloina ole sami? Aisea e taua tele ai le soifua maloloina o le sami i lau pisinisi? 

“O turisi e mafai ona afaina ai, ae mafai foi ona faaosofia ai atinae gafataulimaina. A fuafua lelei ma pulea lelei, e mafai e turisi gafataulimaina ona saofagā i le fa'aleleia atili o le soifuaga, aofia ai, measina fa'ale-aganu'u ma le puipuiga o punaoa faanatura, ma fa'alauteleina le malamalama fa'avaomalo. Matou te iloa le leaga o le soifua maloloina o le sami, e aofia ai le tauiviga o nofoaga vevela eseese e pulea le faʻateleina o le faʻateleina o tagata femalagaaʻi, o aʻafiaga o le sunscreen oona i lalo o le sami, le filogia palasitika i o tatou sami, ma isi.

O sami lelei e maua ai galuega ma mea'ai, fa'atumauina le tuputupu a'e o le tamaoaiga, fa'atonutonu le tau, ma lagolago ai le soifua manuia o nu'u tu matafaga. E faitau piliona tagata i le lalolagi atoa—aemaise lava tagata matitiva i le lalolagi—e faalagolago i ogasami maloloina e avea o se puna o galuega ma meaʻai, ma faamamafaina ai le manaʻoga faanatinati ina ia maua se paleni e unaʻia ai tagata tafafao maimoa mo le tuputupu aʻe o le tamaoaiga ma faʻaosofia ai faʻamalosiaga gafataulimaina mo le faʻasaoina o o tatou sami. E foliga mai e le gata le vasa, ae e tatau ona tatou sailia ni fofo tutusa. E taua tele lenei mea e le gata mo o tatou sami ma le gataifale, ma a tatou pisinisi, ae mo le ola ai o tagata.”

F: A'o e fuafuaina se malaga fa'alenatura e aofia ai le vasa, o a fa'atauga autu ma fa'afefea ona fesoasoani lou malamalama i le fa'asaienisi o le si'osi'omaga ia te oe e fautua mo le sami lava ia ma lau pisinisi? 

"O se tasi o faʻataʻitaʻiga o le Intrepid na faʻalauiloaina le 2022/23 vaitau i luga o le Ocean Endeavor ma faʻafaigaluegaina 65 taʻiala faʻapitoa faʻapitoa e faʻasoa uma se sini e tuʻuina atu se poto masani faʻapitoa i Antarctica. Na matou fa'ailoaina le tele o fa'amoemoega ma le fa'atumauina o fuafuaga, e aofia ai le avea ma tagata muamua i le Anetatika e fa'ate'aina i'a mai le matou auaunaga masani; tu'uina atu se afiafi fa'avae e tasi i luga o le malaga ta'itasi; ofoina atu polokalame fa'asaienisi e lima e lagolago ai su'esu'ega ma a'oa'oga; ma le fa'agaioia o folauga a Giants of Antarctica ma le WWF-Australia i le 2023. Sa matou faipa'aga fo'i i se poloketi su'esu'ega e lua tausaga ma le Iunivesite o Tasmania, e su'esu'e ai pe fa'afefea ona fa'atupuina e folauga folau se va'aiga lelei ma fa'aleaganu'u ma Antarctica i vaega eseese o tagata malaga.

O lo'o i ai nisi tagata si'osi'omaga latou te fai mai le auala sili e puipuia ai Anetatika e le alu lava i ai. O lena, na o le asiasi atu, o loʻo e faʻaleagaina le 'le faʻaleagaina' lea e faʻapitoa ai le Antarctica. E le o se vaaiga tatou te lesitala i ai. Ae o lo'o i ai ni mea patino e mafai ona e faia e fa'agata ai lou a'afiaga ma puipuia ai le si'osi'omaga polar. O le tetee, lea e faia e le tele o saienitisi polar, o le Antarctica e iai se tulaga tulaga ese e suia ma aʻoaʻoina ai tagata e uiga i le siosiomaga. Toeitiiti lava o se malosiaga fa'alilolilo. Fa'aliliuina le au malaga masani i ni fa'aupuga fiafia. E te manaʻo e o ese tagata o ni amepasa, ma o le toʻatele o i latou e alu ese."

Collins Ray | Ata Ata o le Vasa ma le Pule ole RAYCOLLINSPHOTO

F. O le a lou manatua muamua o le sami (o le fea?)

“E 2 o'u manatuaga manino o o'u uluai aso na fa'aalia i le sami. 

1. Ou te manatua le uuina o tauau o lo'u tina ma lana aau i lalo o le vai, ou te manatua le lagona o le leai o se mamafa, ma sa pei o se isi lalolagi i lalo ifo. 

2. Ou te manatua le mauaina e lo'u tama o se laupapa foam taugofie ma ou te manatua le alu i galu laiti o Botany Bay ma le lagona o le malosi na tuleia ai au i luma ma luga i luga o le oneone. Sa ou fiafia i ai!”

F. O le a le mea na fa'aosofia ai oe e avea ma tagata pu'e ata o le sami? 

“Na pule loʻu tamā i lona ola ina ua 7 pe 8 oʻu tausaga ma na matou siitia mai Sini i lalo o le talafatai, i luga lava o le sami, mo se amataga fou. Na avea le vasa ma se faiaoga maoae ia te au talu mai lena taimi. Na aʻoaʻoina ai aʻu i le onosai, faʻaaloalo ma le auala e alu ai ma le tafe. Sa ou liliu atu i ai i taimi o le atuatuvale po o le popole. Sa matou faamanatuina ma a'u uo pe a matou tietie atu i afu tetele, gaogao ma taufai fiafia le tasi i le isi. Ua tele naua mea ua ou maua ai ma ua ou fa'avaeina ai lo'u olaga atoa. 

Ina ua ou siiina i luga laʻu meapueata muamua (mai le toe faʻaleleia o le tulivae, faʻatumu taimi faʻamalositino) naʻo le pau lea o le mataupu talafeagai mo aʻu e puʻeina i luga o le auala i le toe faʻaleleia." 

F: O le a sou manatu o le a le suiga o le sami/vasa i tausaga a sau ma o le a le aafiaga o lena mea i lau galuega? 

“O suiga fa'aalia e le gata ina a'afia ai la'u galuega ae o lo'o i ai fo'i ni aafiaga loloto mo vaega uma o o tatou olaga. O le sami, e masani ona taʻua o māmā o le paneta, e iai sona sao tāua i le faatonutonuina o lo tatou tau, ma o lona suiga e leʻi tupu muamua, o se mea e popole ai. 

O faamaumauga talu ai nei ua faailoa mai ai le masina sili ona vevela ua oo i ai i le talafaasolopito, ma o lenei tulaga mataʻutia o loʻo faʻatupuina ai le faʻasaʻoina o le sami ma faʻalavelave faʻafefeteina, e lamatia ai soifua ma le saogalemu o meaʻai a le anoanoai o tagata o loʻo faʻalagolago i punaoa olaola o le sami.  

E le gata i lea, o le siʻitia o mea mataʻutia o le tau, e tupu ma faʻalavelave faʻafuaseʻi, faʻaopoopo i le mamafa o le tulaga. A o tatou manatunatu i lo tatou lumanai ma le talatuu tatou te tuua mo tupulaga o le lumanai, o le faasaoina o lo tatou paneta ma ona sami e avea o se popolega faanatinati ma mai le loto.”

Su'esu'ega o Tamaiti A'oga Maualuga mai Santa Monica | Fa'aaloaloga a Dr. Kathy Griffis

F: O le a lou manatua muamua o le sami? 

Tulai 9th Fuga: "O loʻu manatua muamua o le sami o le taimi na ou siitia atu ai i LA ou te manatua le sioa atu i ai mai le faamalama o le taavale, maofa i le foliga mai e faʻalautele e faʻavavau." 

Tulai 10th Fuga: “O lo’u manatua muamua o le sami e tusa o le vasega 3 ina ua ou asiasi atu i Sepania e vaai o’u tausoga ma matou o ai i [M]arbella matafaga e malolo ai...”

Tulai 11th Fuga: “Na ave aʻu e oʻu mātua i le matafaga i le motu taika i [G]eorgia ma ou te manatua ou te le fiafia i le oneone ae o le vai[.]” 

F: O le a le mea na e aʻoaʻoina e uiga i le vasa (pe a iai) ile aoga maualuga (poʻo le aoga tulagalua)? Atonu e te manatua nisi o mea patino e tulaga ese ia te oe pe afai na e aʻoaʻoina e uiga i le vasa. 

Tulai 9th Fuga: “Ou te manatua loʻu aʻoaʻoina e uiga i lapisi uma ma mea uma na tuu e tagata i le sami. O se mea na matua iloga lava ia te au o [mea ofoofogia] e pei o le Great Pacific Garbage Patch, faapea foi ma le tele o meaola e mafai ona aafia i palasitika laiti po o isi mea oona i totonu, ua matua motusia ai filifili meaai atoa. Mulimuli ane, e mafai foʻi ona toe foʻi mai iā i tatou lenei polusione, e ala i le taumafaina o manu e iai oona i totonu o le [m].”

Tulai 10th Fuga: “O le taimi nei ua ou ofo atu mo se polokalame e a'oa'oina ai le tele o mataupu eseese i tamaiti ma ua ou i ai i le vaega o le sami. O lea [i le] 3 vaiaso talu ai na ou aʻoaʻoina ai e uiga i le tele o meaola o le sami ae afai e tatau ona ou filifili, o le mea e sili ona mataʻina ia te aʻu o le [s]ea star ona o lona manaia o le 'ai. O le auala e 'ai ai le ta [s]ea [s]ta, e muamua ona pipii i lana manu ona faamatuu atu ai lea o lona manava i luga o le meaola e faʻamuta lona tino ma miti ai meaʻai." 

Tulai 11th Fuga: “Sa masani ona ou nofo i se setete e leai se laueleele, o lea ou te iloa ai le faavae o le faafanua o le sami e pei o le [po o le] tafetafea o le konetineta ma le auala e tafe ai le vai malulu ma le mafanafana o le sami, ma o se fata [konetineta], lea e sau ai le suauu i le sami. mai, mauga mu i lalo o le sami, aau, mea faapena.]” 

F: Na e nofouta i taimi uma i le filogia o le sami ma le taufaamatau i le soifua maloloina o le sami? 

Tulai 9th Fuga: “Ou te masalo ua ou tuputupu ae i taimi uma ma se malamalama o loo i ai le filogia i le sami, ae ou te lei malamalama lava i le tele o lena mea seia oo ina ou aoaoina atili e uiga i ai i le aoga tulagalua.” 

Tulai 10th Fuga: “Leai e le'i o'o i le vasega 6 na ou a'oa'oina ai le fa'aleagaina o le sami." 

Tulai 11th Fuga: “Ioe e matua'i viliina i a'oga uma sa ou fiafia i ai talu mai le aoga faataitai[.]” 

F: O le a sou manatu o le a le lumana'i mo le sami? E te manatu o le vevela o le lalolagi (poʻo isi suiga) o le a faʻaleagaina i lou olaga atoa? Fa'amatala. 

Tulai 9th Fuga: “Ou te talitonu atoatoa o le a aafia la tatou tupulaga i aafiaga o le vevela o le lalolagi. Ua uma ona ou vaai i tala fou ua malepe faamaumauga o le vevela, ma atonu o le a faaauau pea ona malepe i le lumanaʻi. O le mea moni, e mitiia e le sami le tele o lenei vevela, ma o lona uiga o le a faaauau pea ona siitia le vevela o le sami. O le mea lea o le a mautinoa lava le aafia ai o meaola o le gataifale i totonu o le sami ae o le a iai foi se aafiaga tumau i le faitau aofaʻi o tagata i tulaga o le siʻitia o le suasami ma afā tetele." 

Tulai 10th Fuga: “Ou te manatu o le lumanaʻi o le sami o le a faaauau pea ona [sii aʻe] lona vevela ona o le mitiia o le vevela e māfua mai i le vevela o le lalolagi seʻi vaganā ua faapotopoto faatasi tagata e suʻe [se] [auala] e suia ai lena mea.” 

Tulai 11th Fuga: “Ou te manatu o le a tele suiga i le sami e tele lava mai suiga o le tau e pei o le a [e mautinoa lava] le tele o le sami nai lo le eleele pe a siisii ​​i luga le sami ae le o le tele o amu ma i le tulaga lautele a o tatou fefaʻatauaʻi atili ma faʻaopoopo atili. o vaa i fafo o le a matua leotele atu le vasa nai lo le 50 tausaga talu ai[.]”

O le Vasa Aafiaga

E pei ona fa'amoemoeina, o tala o lo'o i luga o lo'o fa'aalia ai uiga eseese o le sami ma a'afiaga. E tele mea e ave'ese pe a e faitau i tali i fesili. 

E tolu o loʻo faʻaalia i lalo: 

  1. O le vasa e feso'ota'i ma le tele o pisinisi ma o le mea lea, o le puipuiga o puna'oa o le sami e taua tele e le gata mo le natura, ae fa'apea fo'i ma mea tau tupe. 
  2. O tamaiti aʻoga maualuga o loʻo ola aʻe ma se malamalama loloto atu i faʻamataʻu i le sami nai lo tupulaga ua mavae. Vaai faalemafaufau pe na e maua lenei tulaga o le malamalama i le aoga maualuga.  
  3. O lo'o nofouta tagata ta'uta'ua ma saienitisi i lu'itau o lo'o feagai nei ma le vasa.

*Fa'atonu tali mo le manino* 

O lea la, pe a toe asia le fesili amata o lenei blog, e mafai e se tasi ona vaʻai i se eseesega o tali. Ae ui i lea, o le eseesega o le poto masani a le tagata ma le vasa e faʻapipiʻi moni ai i tatou, i konetineta, alamanuia, ma vaega o le olaga.