Faʻamatalaga o le Sami

O lo tatou vasa ma le tau ua suia. O lo'o fa'aauau pea ona ulufale mai le carbon dioxide i totonu o lo tatou atemosifia ona o lo tatou susunuina fa'atasi o suau'u. Ma a su'esu'e ile suasami, e tupu le fa'asao ole sami - fa'amamafa ai manu o le gataifale ma ono fa'alavelaveina ai le fa'anatura atoa a'o fa'agasolo. Ina ia tali atu i lea tulaga, o lo'o matou lagolagoina su'esu'ega ma mata'itū i nu'u uma i gataifale - e le na'o nofoaga e gafatia. O le taimi lava e iai faiga, matou te fa'atupeina meafaigaluega ma ta'ita'ia nu'u tu matafaga e fa'aitiitia ma fa'afetaui i nei suiga.

Malamalama i Tulaga Suiga uma o le Vasa

Ocean Science Equity Initiative

Tuuina atu o Meafaigaluega Mataitu Sa'o

Tatou Meafaigaluega


O le a le Ocean Acidification?

I le lalolagi atoa, ua vave ona suia le kemisi o suasami nai lo soo se taimi i le talafaasolopito o le lalolagi.

I le averesi, o le suasami e 30% sili atu le suka nai lo le 250 tausaga talu ai. A o lenei suiga i le kemisi - ua taʻua o faʻamamaina o le vasa - atonu e le vaaia, o ona aafiaga e leai.

A'o fa'ateleina le fa'aosoina o le carbon dioxide i totonu o le sami, o le a suia ona vaila'au, ma fa'asa'o ai le suasami. O lenei mea e mafai ona faʻamalosia ai meaola i totonu o le sami ma faʻaitiitia ai le maua o nisi poloka faufale - e faʻafaigata ai mo meaola faʻapipiʻi calcium carbonate e pei o faisua, ula, ma 'amu e fausia ai atigi malolosi poʻo auivi latou te manaʻomia e ola ai. E fenumiai ai nisi o i’a, ma a tauia e manu le faatumauina o o latou kemisi i totonu i le feagai ai ma nei suiga i fafo, ua le maua ai le malosi latou te manaomia e ola ai, fanafanau, maua meaai, tetee atu i faama’i, ma faia amioga masani.

E mafai ona fa'atupuina se tomino ole fa'asao ole sami: E mafai ona fa'alavelaveina fa'anatura uma o lo'o iai feso'ota'iga lavelave i le va o algae ma plankton - o poloka faufale o 'upega o mea'ai - ma manu fa'ale-aganu'u, tamaoaiga, ma le si'osi'omaga e pei o i'a, 'amu, ma figota. E ui o le a'afia i lenei suiga i le kemisi o le sami e mafai ona fesuisuiai i ituaiga ma faitau aofaʻi, o fesoʻotaʻiga faʻalavelave e mafai ona faʻaitiitia ai le faʻaogaina o meaola faanatura ma fatuina ni faʻaaliga i le lumanaʻi e faigata ona vaʻai ma suʻesuʻeina. Ma ua atili ai ona leaga.

Fofo e Avea ai le nila

E tatau ona tatou fa'aitiitia le aofa'i o le kaponi fa'aletino o lo'o ulu atu i le atemosifia mai suau'u. E mana'omia le fa'amalosia o le feso'ota'iga i le va o le fa'asa'o o le sami ma suiga o le tau e ala i le va'ava'ai fa'ava-o-malo ma fa'atonuga fa'aletulafono, ina ia va'aia nei mataupu o ni mataupu e feso'ota'i ae le o ni lu'itau tu'ufa'atasi. Ma, e mana'omia le fa'atumauina fa'atupe ma fa'atumauina feso'ota'iga mata'ituina fa'asaienisi ma le fa'atūina o fa'amaumauga mo le lata mai ma le umi.

O le fa'asa'o o le sami e mana'omia ai fa'alapotopotoga fa'alaua'itele, tuma'oti, ma fa'alāpotopotoga e leai ni tupe mama i totonu ma fafo atu o le vasa fa'alaua'itele e o mai fa'atasi - ma fa'agasolo fofo e fa'aoso ai le nila.

Talu mai le 2003, ua matou faʻaleleia mea fou ma atinaʻe faiga faʻapaʻaga, e lagolago ai saienitisi, fai tulafono, ma nuʻu i le lalolagi atoa. O lenei galuega ua pulea e se ta'iala e tolu-tulaga:

  1. Mataitu ma Iloilo: Fausiaina o le Saienisi
  2. auai: Fa'amalosia ma Fa'atuputeleina la tatou Fesootaiga
  3. Tulafono: Atiina o Faiga Faavae
Kaitlyn o loo faasino atu i se komepiuta i se aoaoga i Fiti

Mataitu ma Iloilo: Fausiaina o le Saienisi

Mata'ituina pe fa'afefea, o fea, ma le vave ona tupu suiga, ma le su'esu'eina o a'afiaga o le kemisi o le sami i nu'u fa'anatura ma tagata.

Ina ia tali atu i le suiga o le kemisi o le sami, e tatau ona tatou iloa le mea o loʻo tupu. O lenei mata'ituina fa'asaienisi ma su'esu'ega e mana'omia ona tupu i le lalolagi atoa, i nu'u uma i gataifale.

Faaauupegaina Saienitisi

Vasa Acidification: Tagata o lo'o umia GOA-On i totonu o pusa Pusa

GOA-ON i totonu o se Pusa
Ole su'esu'ega fa'asaienisi ole sami e tatau ona fa'atino, taugofie ma faigofie ona maua. Ina ia lagolagoina le Global Ocean Acidification – Observing Network, matou te faaliliuina la'asaga lavelave ma mea faigaluega i totonu o se customizable, taugofie pusa - GOA-ON i totonu o se Pusa - e aoina mai fua maualuga o le sua o le sami. O le pusa, lea na matou lafoina i le lalolagi atoa i nuu mamao i gataifale, ua tufatufaina atu i saienitisi i atunuu e 17 i Aferika, Atumotu o le Pasefika, ma Amerika Latina.

pCO2 e alu
Na matou galulue faʻatasi ma Polofesa Burke Hales e fausia se masini kemisi e taugofie ma feaveaʻi e taʻua o le "pCO2 Togo". O lenei masini e fuaina le tele o le CO2  ua solo i le sami (pCO2) ina ia mafai e le aufaigaluega i fale fa'ato'aga figota ona a'oa'oina mea o lo'o o'o iai a latou tama'i figota i le taimi tonu ma fai se gaioiga pe a mana'omia. I le Alutiiq Pride Marine Institute, o se nofoaga su'esu'e o le gataifale i Seward, Alaska, le pCO2 to Go sa fa'asolo atu i le fa'ato'aga ma le fanua - e sauni e fa'alautele le fa'atinoina o faifa'ato'aga figota vaivai i itulagi fou.

Vasa Acidification: Burke Hales su'e le pCO2 e alu i pusa
Ua aoina e saienitisi ni vai faataitai i luga o vaa i Fiti

Polokalama Fa'atonu a Pier2Peer
Matou te faipaaga foi ma GOA-ON e lagolago se polokalame faʻasaienisi faufautua, e taʻua o Pier2Peer, e ala i le tuʻuina atu o tupe faʻameaalofa i paga faufautua ma taʻitoʻalua - lagolago tupe maua i tomai faʻapitoa, felagolagomai, ma le poto. E oʻo mai i le taimi nei, e sili atu i le 25 paga ua faʻamanuiaina sikolasipi e lagolago ai le faʻatauina o meafaigaluega, femalagaaʻi mo fefaʻatauaiga o malamalama, ma faʻataʻitaʻiga faʻaalu tupe faʻaalu.

Fa'aitiitia Fa'aletonu

Talu ai ona o le fa'a'asa o le sami e matua lavelave, ma o ona a'afiaga e matua mamao lava, e mafai ona faigata ona malamalama lelei pe fa'apefea ona a'afia ai nu'u i le gataifale. O le mata'itū lata ane ma su'esu'ega fa'aola e fesoasoani ia i matou e tali fesili taua e uiga i le fa'afefea o le fa'aogaina o meaola ma meaola faanatura. Ae, ina ia malamalama i aʻafiaga i nuʻu tagata, e manaʻomia le sosaiete faʻaagafesootai.

Faatasi ai ma le lagolago mai le NOAA, o loʻo faʻatulagaina e le TOF se faʻavae mo se suʻesuʻega faʻamaʻi vaivai o le sami i Puerto Rico, faʻatasi ai ma paaga i le Iunivesite o Hawaiʻi ma Puerto Rico Sea Grant. O le su'esu'ega e aofia ai le malamalama i le fa'asaienisi faanatura - o le a le mata'ituina ma fa'amatalaga fa'ata'ita'iga e mafai ona ta'u mai ia i tatou e uiga i le lumana'i o Puerto Rico - ae fa'apea fo'i fa'asaienisi fa'aagafesootai. O lea ua vaaia e nuu ni suiga? O le a so latou lagona o loo i ai ma o le a aafia ai a latou galuega ma nuu? I le fa'atinoina o lenei su'esu'ega, na matou faia ai se fa'ata'ita'iga e mafai ona toe fa'atusaina i isi vaega fa'atapula'a fa'amaumauga, ma sa matou fa'afaigaluegaina tamaiti a'oga i le lotoifale e fesoasoani ia i matou e fa'atino a matou su'esu'ega. Ole muamua ole NOAA Ocean Acidification Program fa'atupeina fa'aitulagi su'esu'ega fa'aletonu e fa'atatau i se teritori a Amerika ma o le a tu'uta'ua e fai ma fa'ata'ita'iga mo taumafaiga i le lumana'i a'o tu'uina atu fa'amatalaga autu e uiga i se itulagi e le o fa'aalia.

Auai: Fa'amalosia ma Fa'atuputeleina la tatou Feso'ota'iga

Fausia faiga faapaaga ma felagolagomai ma paaga.

I tua atu o le faʻaitiitia o le tau o le mataʻituina, matou te galulue foi e faʻaleleia le gafatia o tagata suʻesuʻe e ta'ita'ia polokalame mata'ituina i totonu o le atunu'u, fa'afeso'ota'i i isi foma'i, ma fa'afaigofie le fefa'asoa'iga o masini fa'apitoa ma mea faigaluega. E oʻo mai ia Aperila 2023, ua matou aʻoaʻoina le silia ma le 150 tagata suʻesuʻe mai le silia ma le 25 atunuu. A'o latou aoina mai fa'amaumauga o fa'amaumauga e uiga i tulaga o le gataifale, ona matou fa'afeso'ota'i lea i puna'oa e fesoasoani ai i le fa'auluina o na fa'amatalaga i fa'amaumauga lautele e pei o le Manulauti Atina'e Gafataulima 14.3.1 faitotoa, o lo'o tu'ufa'atasia fa'amaumauga o le fa'asalaina o le sami mai le lalolagi atoa.

Fausiaina o Agavaa ile Mata'ituina ole Fa'asa'o ole Vasa ile Fagaloa o Kini (BIOTTA)

O le fa'asa'o o le sami ose fa'afitauli fa'alelalolagi fa'atasi ai ma fa'asologa fa'apitonu'u ma a'afiaga. O le galulue fa'aitulagi o le ki lea i le malamalama pe fa'afefea ona a'afia le fa'a'asa o le sami i fa'anatura ma meaola ma fa'atupuina ai se fuafuaga fa'aletonu ma fetuunaiga manuia. TOF o loʻo lagolagoina le galulue faʻaitulagi i le Fagaloa o Guinea e ala i le fausiaina o le gafatia i le Ocean AcidificaTion MoniToring i le Gulf of GuineA (BIOTTA) poloketi, lea e taʻitaʻia e Dr. Edem Mahu ma galue i Benin, Cameroon, Côte d'Ivoire, Ghana, ma Nigeria. I le faiga faapaaga ma nofoaga autu mai atunuu taitasi ua fai ma sui ma se faamaopoopo tamaiti aoga i le Iunivesite o Ghana, ua saunia e le TOF se faafanua mo le auai o paaga, iloiloga o punaoa, ma le mataituina faaitulagi ma le gaosiga o faamatalaga. O lo'o galue fo'i le TOF i le va'aiga o masini mata'ituina i pa'aga BIOTTA ma fa'amaopoopo a'oa'oga fa'aletagata ma mamao.

Fa'atotonugalemu atumotu o le Pasefika e fai ma nofoaga autu mo Suesuega OA

Ua saunia e le TOF GOA-ON i totonu o pusa Pusa i atunuu eseese o le Pasefika. Ma, i le faiga faapaaga ma le National Oceanic and Atmospheric Administration, na matou filifilia ma lagolagoina se nofoaga fou mo aʻoaʻoga faʻasaienisi o le sami, le Nofoaga Fa'asa'o o le Vasa Pasefika (PIOAC) i Suva, Fiti. O se taumafaiga soofaatasi lea na taitaia e le Pacific Community (SPC), le Iunivesite o le Pasefika i Saute (USP), le Iunivesite o Otago, ma le New Zealand National Institute of Water and Atmospheric Research (NIWA). O le nofoaga tutotonu o se nofoaga e potopoto ai tagata uma i le itulagi e maua ai aʻoaʻoga faʻasaienisi OA, faʻaogaina mea faʻapitoa mo le mataʻituina o kemisi o le sami, pikiina o vaega faʻapitoa mo mea faʻapipiʻi, ma maua le taʻiala i faʻamaumauga lelei / faʻamautinoaga ma toe faʻaleleia meafaigaluega. I le faaopoopo atu i le fesoasoani i le aoina mai o le poto masani i totonu o le itulagi o loʻo tuʻuina atu e le aufaigaluega mo kemisi carbonate, sensors, pulega faʻamaumauga, ma fesoʻotaʻiga faʻaitulagi, o loʻo matou galulue foi ina ia mautinoa o le PIOAC o se nofoaga tutotonu e malaga ai mo aʻoaʻoga ma GOA-ON tuuto e lua i totonu. o pusa Pusa ma ia pikiina vaega fa'aagaga e fa'aitiitia ai le taimi ma tupe alu i le toe fa'aleleia o so'o se masini.

Tulafono: Atiina o Faiga Faavae

Fa'atulafonoina o tulafono e lagolago ai le faasaienisi, fa'aitiitia le fa'asao o le sami, ma fesoasoani i nu'u e fetuutuunai.

O le fa'aitiitia moni ma le fetuuna'i i se vasa fesuisuia'i e mana'omia ai faiga fa'avae. O polokalame mata'itu ma su'esu'ega malosi e mana'omia ai le fa'atupe a le atunu'u ina ia fa'atumauina. E mana'omia le fa'amaopoopoina o fua fa'atatau i fa'alotoifale, fa'aitulagi ma le atunu'u. E ui ina le iloa e le vasa ni tuaoi, o faiga faaletulafono e matua ese lava, ma o lea e tatau ai ona faia ni fofo masani.

I le tulaga faʻaitulagi, o loʻo matou faʻamaopoopoina ma malo Karipiana o loʻo avea ma Pati i le Cartagena Convention ma ua lagolagoina le atinaʻeina o le mataʻituina ma fuafuaga faʻatino i le Vasa Initia i Sisifo.

Saienitisi ma le pH sensor i luga o le matafaga

I le tulaga o le atunu'u, i le fa'aaogaina o la matou tusitaiala fa'aletulafono, ua matou a'oa'oina ai le au fai tulafono i Mekisiko i le taua o le fa'asa'oina o le sami ma fa'aauau pea ona tu'uina atu fautuaga mo talanoaga faifaipea o faiga fa'avae i totonu o se atunu'u o lo'o iai le tele o meaola i le gataifale ma le sami ma nofoaga e nonofo ai. Ua matou galulue fa'atasi ma le Malo o Peru e fesoasoani i le fa'agasolo i luma o le fa'atinoga o le atunu'u ina ia malamalama ma tali atu i le fa'asalaina o le sami.

I le tulaga fa'alotoifale, o lo'o matou galulue fa'atasi ma faipule i le atina'eina ma le pasiaina o tulafono fou e lagolago ai fuafuaga ma fetuunaiga o le fa'asa'oina o le sami.


Matou te fesoasoani e fausia le faasaienisi, faiga faavae, ma tomai faʻatekinisi o lōia e taʻitaʻia fuafuaga faʻasaʻo o le sami i le lalolagi atoa ma o latou atunuu.

Matou te fatuina meafaigaluega ma punaoa faʻapitoa e faʻatulagaina e galulue i le lalolagi atoa - e aofia ai Amerika i Matu, Atumotu o le Pasefika, Aferika, Amerika Latina, ma le Caribbean. Matou te faia lenei mea e ala i:

Ata vaega i luga o le vaa i Colombia

Fa'afeso'ota'i nu'u fa'apitonu'u ma tagata tomai fa'apitoa R&D e mamanuina fa'afouga fa'atekonolosi fa'atekonolosi taugofie ma fa'afaigofie le fefa'asoaa'i o masini fa'apitoa ma mea faigaluega.

Saienitisi i luga o vaʻa ma le pH sensor

Faia o aʻoaʻoga i le lalolagi atoa ma tuʻuina atu le lagolago umi e ala i meafaigaluega, totogi, ma le faʻaauau pea o le faufautua.

Ta'ita'ia taumafaiga fa'alaua'itele i faiga fa'avae mo le fa'asa'oina o le sami i le atunu'u ma lalo o le atunu'u ma fesoasoani i malo e saili fa'ai'uga i tulaga fa'ava-o-malo ma fa'aitulagi.

Vasa Acidification: figota

Fa'aalia le toe fa'afo'i mai o tupe fa'afaigaluega mo mea fou, fa'afaigofie, taugofie, fa'agata fa'atekonolosi fa'ato'a fa'ato'a fa'ato'aga e fa'afetauia le suiga o tulaga o le sami.

E ui i le tele o le taufaamata'u o lo'o fa'atupuina i lo tatou paneta, o lo'o i ai pea le tele o avanoa i lo tatou malamalama lautele i le saienisi ma i'uga o le fa'asao o le sami. Pau lava le auala e taofi moni ai o le taofi uma CO2 fa'aoso. Ae, afai tatou te malamalama i le mea o loʻo tupu faʻaitulagi, e mafai ona tatou mamanuina fuafuaga faʻatonutonu, faʻaitiitia, ma fetuunaiga e puipuia ai nuʻu taua, faʻanatura, ma meaola.


leʻi leva

O le Aso o le Fa'a'asa o le Vasa

suʻesuʻega