Saunia e: Mark J. Spalding, Peresitene, The Ocean Foundation

AISEA MPA?

I le amataga o Tesema, sa ou faaaluina ai le lua vaiaso i San Francisco mo se paga o fonotaga i le Marine Protected Areas (MPAs), o se faaupuga lautele mo le tele o auala eseese e tuu ese ai vaega o le sami ma le gataifale e lagolago ai le soifua maloloina o tagata. laau ma manu o le gataifale. Wild Aid na talimalo i le muamua, o le Global MPA Enforcement Conference. O le lona lua o le Aspen Institute Ocean Dialogue, lea na faaosofia ai le talanoaga i le talosagaina o le au valaaulia uma e mafaufau e uiga i le matafaioi a MPA ma isi pulega faʻafanua i le foia o le soona fagota. E manino lava, o le fa'asao o le gataifale (e aofia ai le fa'aogaina o MPA) e LE'O na'o faigafaiva; e tatau ona tatou fa'atalanoaina fa'alavelave uma i fa'alapotopotoga fa'anatura o le sami - ae ui i lea, i le taimi lava e tasi, o le soona fagota o le fa'amata'u tele lona lua lea i le vasa (pe a uma suiga o le tau). E ui o le tele o nofoaga puipuia o le gataifale e mafai ma e tatau ona mamanuina mo le tele o sini (faʻataʻitaʻiga o le puipuiga o le fagafao, faʻataʻitaʻiga o le siʻosiʻomaga, faʻaoga faʻafiafiaga poʻo faiga faiva), seʻi ou faʻamatalaina pe aisea tatou te vaʻavaʻai ai i MPA o se meafaigaluega mo le pulega o faigafaiva.

O Nofoaga Puipuia o le Gataifale e iai tuaoi fa'afanua, ua mamanuina e pulea ai a'afiaga o tagata i le gataifale, ma faia se auala umi. O lenei auivi o lo'o tu'uina mai ai ta'iala e mafai ai ona tatou fa'atautaia faigafaiva. I totonu o MPA, e pei o faigafaiva, matou te pulea gaioiga a tagata i le va o meaola faanatura (ma auaunaga faʻanatura); matou te puipuia meaola faanatura (pe leai), matou te LE pulea le natura:

  • O MPA e le tatau ona fa'atatau i ituaiga ta'itasi (fa'apisinisi).
  • O MPA e le tatau ona na'o le puleaina o se gaoioiga e tasi

O MPA na muai fuafuaina o se auala e tuu ese ai nisi nofoaga ma puipuia sui o meaola eseese i totonu o le sami, i le tumau pe o le vaitau, poʻo le faʻafefiloi o isi tapulaʻa i gaioiga a tagata. O a tatou faiga fa'asao o le gataifale e fa'atagaina nisi o gaioiga ma fa'asa ai isi (aemaise le suau'u ma le kesi). Ua avea fo'i MPA ma meafaigaluega mo i latou o lo'o galulue e fa'afoe faigafaiva i se auala e una'ia ai le faitau aofa'i o le soifua maloloina o ituaiga i'a fa'atau pisinisi. I le feagai ai ma faigafaiva, e mafai ona fa'aoga MPA e fai ai sone e le-ave, na'o sone fagota fa'afiafia, pe fa'atapula'a ituaiga mea fagota e mafai ona fa'aoga. E mafai fo'i ona fa'atapula'a pe a fagogota i nofoaga fa'apitoa-mo se fa'ata'ita'iga, tapuni i taimi o fa'aputuga o i'a, pe atonu fo'i e 'alofia ai vaitau fa'amoega laumei. E mafai foi ona faaaoga e foia ai nisi o taunuuga o le soona fai faiva.

Taunuuga o Faiga Faiva

O le soona fagota e le gata e leaga, ae sili atu ona leaga nai lo le mea na tatou mafaufauina. Faigafaiva o le faaupuga tatou te faʻaaogaina mo le taumafaiga e fagota se ituaiga faʻapitoa. E luasefulu pasene o faigafaiva ua uma ona iloiloina-o lona uiga sa su'esu'eina e iloa ai pe o iai ni a latou faitau aofa'i malolosi ma lelei fua fa'atatau ma pe tatau ona fa'aitiitia le mamafa o faigafaiva ina ia mautinoa le toe fausia o tagata. O fa'afaiva o lo'o totoe, o lo'o fa'aitiitia le faitau aofa'i o i'a i fua fa'alavelave, e le gata i le 80% o faigafaiva e le'i iloiloina, ma le afa (10%) o faigafaiva ua iloiloina. O lea ua tuua ai na o le 10% o faigafaiva e le o faaitiitia i le taimi nei-e ui lava i nisi o suiga moni ua faia i le auala tatou te pulea ai faigafaiva, aemaise lava i totonu o Amerika I le taimi lava e tasi, o taumafaiga fagota ua matua faateleina ma o loo faaauau pea ona faateleina. tausaga taitasi.

O mea fa'aleaga ma so'o e fa'aleagaina ai nofoaga ma meaola i faigafaiva uma. O fa'alavelave fa'afuase'i po'o sa'o o le ave fa'afuase'i lea o i'a e le'i fa'atatauina ma isi manu e avea o se vaega o le tosoina i fafo o upega-o se fa'afitauli fa'apitoa i upega ta'avale (lea e mafai ona o'o i le 35 maila le umi) ma mea na leiloa e pei o upega leiloa ma i'a. o mailei e galue pea e tusa lava pe le o toe faaaogaina e tagata-ma le fagotaina-o se ituaiga o faigafaiva e faaaoga ai laina i le va o le maila ma le 50 maila le umi e pu’e ai i’a i luga o se faasologa o matau maunu o loo tautau i luga o le laina. E mafai ona o'o atu i le 9 pauna mo pauna ta'itasi o se ituaiga fa'amoemoe, pei o ula, e o'o atu i le laulau. O le leiloa o mea faigaluega, o le tosoina o upega, ma le faʻaleagaina o iʻa laiti, laumei ma isi ituaiga e le o faʻamoemoeina o auala uma ia e i ai aʻafiaga i le tele, fagotaga faʻapisinisi e aafia uma ai le faitau aofaʻi o iʻa i le lumanaʻi ma taumafaiga o loʻo i ai nei e pulea. latou sili atu.

E tusa ma le 1 piliona tagata e faʻalagolago i iʻa mo le polotini i aso uma ma o loʻo faʻatupulaia le manaʻoga o iʻa i le lalolagi. E ui ina ova laititi atu ma le afa o lea mana'oga o lo'o fa'amalieina i le taimi nei e fa'ato'aga, ae o lo'o ave pea le tusa ma le 80 miliona tone o i'a mai le sami i tausaga ta'itasi. O le si'itia o le faitau aofa'i, fa'atasi ai ma le fa'ateleina o le tamaoaiga o lona uiga e mafai ona tatou fa'amoemoe e fa'atupula'ia le mana'oga mo i'a i le lumana'i. Matou te iloa le leaga o faigafaiva, ma e mafai ona matou faʻamoemoe o lenei faʻatupulaia o le faitau aofaʻi o tagata o le a faʻaauau pea ona faʻapipiʻiina le tele o fagotaga o loʻo i ai nei, faʻaumatia nofoaga ona o mea faʻaleagaina e masani ona matou faʻaaogaina, faʻapea foʻi ma le faʻaititia o le biomass ituaiga iʻa faʻapisinisi ona matou te taulai atu i tagata matutua. i'a tausaga fanau. E pei ona matou tusia i blogs talu ai, o le seleselega o i'a vao mo le fa'atauina o pisinisi fa'alelalolagi e le mafai ona fa'atumauina i le si'osi'omaga, a'o fagotaga laiti, e mafai ona fa'atumauina.

O le isi mafua’aga o le soona fagota, ona o le tele o a tatou va’a, o le tulituliloaina o le fa’aitiitia o i’a. E tusa ma le fa miliona va'a fagota i le lalolagi-e tusa ma le fa'alima taimi tatou te mana'omia mo le fa'atumauina e nisi fa'atatau. Ma o nei tagata faifaiva e maua fesoasoani a le malo (e tusa ma le US$25 piliona i le tausaga i le lalolagi atoa) e faʻalautele ai pisinisi fagota. E tatau ona taofi lenei mea pe afai tatou te manatu o le a tumau pea le faalagolago o nuu laiti, tuufua i gataifale ma atumotu i le mafai ona maua i'a. O fa'ai'uga fa'apolokiki e fa'atupu galuega, fa'alauiloa fefa'ataua'iga fa'ava-o-malo, po'o le maua mai o i'a mo le taumafaina fa'apea ma fa'ai'uga fa'apisinisi fa'atauva'a o lona uiga o lo'o fa'atupe a tatou tupe i le fausiaina o le tele o va'a fagota. Ma o loʻo faʻaauau pea le faʻatupulaia e ui i le tele o le gafatia. O lo'o fausia e fale va'a ni masini fa'amateina i'a tetele tetele, fa'avavevave, fa'aopoopoina e ala sili atu ma sili atu ona lelei i'a ma isi tekonolosi. E le gata i lea, o lo'o i ai a matou mea'ai e lata ane i le matafaga ma faiga faiva, e mana'omia ai fo'i le mata'ituina o faiga sili ma mafaufauga umi.

Ou te talitonu foi e tatau ona tatou manino e faapea tatou te le o sailia se toe faafoliga o faigafaiva faapisinisi i le lalolagi atoa i se tulaga e mafai ona faamalieina uma ai le polotini o i’a e tasi le piliona pe sili atu tagata e i’a ua maua—e le taumate. E tusa lava pe toe fa'atupula'ia le fa'aputuga o i'a, e ao lava ona fa'atonuina i tatou ina ia fa'atumauina so'o se faigafaiva fa'afouina ma fa'atumauina ai le tele o meaola eseese i totonu o le sami, ma ia fa'atumauina le saogalemu o i'a a le atunu'u e ala i le fa'amalieina o tagata fagota ta'ito'atasi ma le aufai faiva i nu'u, nai lo pisinisi fa'alelalolagi. fua fa'atatau. Ma, e tatau ona tatou manatua pe fia le tele o le tamaoaiga o loʻo mafatia ai i le taimi nei ona o iʻa ua uma ona ave ese mai le sami (biodiversity, turisi, ecosystem services, ma isi mea taua o le ola), ma le leaga o lo tatou toe maua mai i tupe teufaafaigaluega pe a matou te fesoasoani i va'a fagota. O lea la, e tatau ona tatou taulaʻi i le matafaioi a iʻa o se vaega o meaola eseese, puipuia o manu feʻai maualuga mo le paleni ma puipuia le pito i lalo o le trophic cascades (faʻapea e tatau ona tatou puipuia meaʻai a manu uma o le sami).

O lea la, o se toe iloiloga: ina ia faasaoina meaola eseese o le sami ma fa'apea ona fa'atino galuega fa'anatura fa'atasi ai ma auaunaga e mafai ona tu'uina atu e ia fa'alapotopotoga fa'anatura, e mana'omia le fa'aitiitia tele o faigafaiva, fa'atū i'a i se tulaga gafataulimaina, ma puipuia ai faiga fa'aleaga ma le mata'utia. O na laasaga e sili atu ona faigofie ia te aʻu e tusi nai lo le mea e tatau ona ausia, ma o nisi o taumafaiga sili ona lelei o loʻo faia i le lotoifale, faʻaitulagi, atunuʻu, ma faavaomalo. Ma, o le tasi meafaigaluega na taulaʻi i le San Francisco, Aspen Institute o le vasa talanoaga: pulea le avanoa faʻapea foʻi ma ituaiga.

Fa'aaogaina o Nofoaga Puipuia o le Gataifale e Fa'afetaia'ia ai se Fa'amata'u Sili

E pei lava ona i ai i luga o le eleele se faiga o fanua tumaoti ma fanua lautele e eseese tikeri o le puipuiga mai le tele o gaioiga a tagata, e faapena foi, e mafai ona tatou faaaogaina sea faiga i le sami. O nisi o faigafaiva e taula'i atu i pulega fa'ava-o-malo e fa'atapulaaina ai taumafaiga fagota (MPA). I nisi o MPA e fa'atapula'aina le fagotaina o se ituaiga e tasi. Pau lava le mea e tatau ona tatou mautinoa tatou te le o faʻaaogaina taumafaiga i isi nofoaga/ituaiga; o loo tatou faatapulaaina le faiga faiva i nofoaga sa'o ma taimi sa'o o le tausaga; ma ia matou fetuutuunai le pulega pe a tulai mai se suiga tele i le vevela, pito i lalo o le sami, po o le kemisi o le sami. Ma, e tatau ona tatou manatua o MPA o loʻo ofoina atu le fesoasoani faʻatapulaʻa i ituaiga feaveaʻi (pelagic) (pei o le tuna poʻo le laumei sami) - faʻatapulaʻaina mea e faʻaogaina, tapulaʻa faaletino, ma tapulaʻa puʻe i le tulaga o tuna e sili atu le lelei.

O le soifua manuia o tagata ose tasi lea o taula'iga taua a'o matou mamanuina MPA. O le mea lea e mana'omia ai so'o se fuafuaga fa'atino e aofia ai mea tau si'osi'omaga, agafesootai-aganu'u, fa'alelei ma le tamaoaiga. Matou te iloa o nuu fagota e sili atu le latou sao i le gafataulimaina, ma o le tele o taimi, e sili ona itiiti le tamaoaiga ma le fa'afanua e sui ai faigafaiva. Ae, o lo'o i ai se eseesega i le va o le tufatufaina o tau ma fa'amanuiaga o MPA. O tau fa'apitonu'u, pupu'u (faiga fagota) e maua mai ai fa'amanuiaga mo taimi uumi i le lalolagi (se toe fa'aleleia o meaola eseese) e faigata ona fa'atau atu. Ma, o fa'amanuiaga fa'apitonu'u (sili atu i'a ma sili atu tupe maua) e mafai ona umi se taimi e fa'atinoina. O le mea lea, e taua tele le fa'ailoaina o auala e maua ai fa'amanuiaga mo taimi pupuu e fa'amalieina ai le tau e fa'aulu ai paaga a le atunu'u. Ae paga lea, matou te iloa mai o matou aafiaga e oʻo mai i le taimi nei, afai e leai se paaga faʻatau mai, o lona uiga e toetoe lava a le manuia taumafaiga uma a le MPA.

O la tatou pulega o gaioiga a tagata e tatau ona taulaʻi i le puipuia o meaola faanatura i lona atoaga, e tusa lava pe faʻamalosia (mo le taimi nei) e faʻatapulaʻa i le MPA (o se vaega o se faʻalapotopotoga). O le tele o gaioiga a tagata (o nisi e mamao ese mai MPA) e afaina ai le manuia o le siʻosiʻomaga o se MPA. Afai la e fai sa'o a tatou mamanu, e tatau ona lava le lautele o le tatou lautele e mautinoa ai le iloiloina o mea e ono afaina ai e pei o fugala'au vaila'au e faamoemoe e maua ai meaʻai i fualaʻau i luga o le vaitafe pe a tafe mai le eleele ma lalo o le vaitafe ma lo tatou vasa. .

O le tala fiafia o le galue MPA. Latou te puipuia meaola eseese ma fesoasoani e tausia le upega o mea'ai. Ma, o lo'o i ai le fa'amaoniga malosi e fa'apea pe a taofi fagota, pe fa'atapula'aina i nisi o faiga, o le ituaiga fa'atau pisinisi e toe fa'aola fa'atasi ma isi meaola eseese. Ma, o su'esu'ega fa'aopoopo ua lagolagoina ai le manatu masani e fa'apea o i'a ma meaola eseese o lo'o toe fa'afo'i i totonu o le MPA e masaa i luga o ona tuaoi. Ae o le itiiti lava o le sami o loʻo puipuia, o le mea moni e naʻo le 1% o le 71% o le tatou paneta lanumoana o loʻo i lalo o se puipuiga, ma o le tele o ia MPA o paka pepa, ona o loʻo i ai i luga o pepa ae le faʻamalosia. Fa'afouga: E tele ni mea na ausia i le sefulu tausaga talu ai mo le puipuiga o le sami, ae na o le 1.6 pasene o le sami "puipuia malosi," o loʻo i luma faiga faʻasao fanua, maua ai puipuiga aloaʻia mo le toeitiiti 15 pasene o fanua.  O le faasaienisi o nofoaga puipuia o le gataifale ua matua ma lautele, ma o le tele o taufaamatau o loo feagai ma le sami o le lalolagi mai le soona fagotaina, suiga o le tau, leiloa o meaola eseese, acidification ma le tele o isi mataupu e tatau ona sili atu le saoasaoa, faʻasaienisi gaioiga. E fa'afefea la ona tatou fa'atinoina mea ua tatou iloa ile puipuiga aloa'ia, fa'atulafono?

Na'o MPA e le manuia. E tatau ona tuʻufaʻatasia ma isi meafaigaluega. E tatau ona tatou gauai atu i le filogia, puleaina o le palapala ma isi mea. E tatau ona tatou faia se galuega sili atu ina ia mautinoa o loʻo faʻamaopoopo lelei le pulega o le gataifale ma isi ituaiga o pulega (faiga faʻavae mo le faasaoina o le gataifale ma le puipuiga o meaola masani), ma faʻatasi ai ma matafaioi a le tele o lala sooupu. E le gata i lea, e tatau ona tatou fa'ailoa o le fa'asa'oina o le sami ma le mafanafana o le sami o lona uiga o lo'o tatou feagai ma suiga o laufanua. E ioe le matou nu'u e mana'omia le faia o ni MPA fou se tele e mafai, e tusa lava pe matou te mata'ituina ia mea o lo'o i ai ina ia fa'aleleia atili a latou mamanu ma lelei. O le puipuiga o le gataifale e manaʻomia se itumalo faʻapolokiki sili atu. Fa'amolemole fa'atasi mai i le matou nu'u (e ala i le foa'i po'o le saini mo la matou nusipepa) ma fesoasoani i le fa'ateleina ma le malosi o le itumalo ina ia mafai ai ona fai suiga.