Saunia e Mark J. Spalding, Peresitene, The Ocean Foundation
O se fa'aaliga o lenei blog na fa'aalia muamua ile  National Geographic's Ocean View nofoaga.

laki a'u! Sa ou faaaluina se vaega o Aukuso i Lisbon, Potukale ma se vaega i le talafatai o Maine—ma aumai ai ia te au se vaaiga mai itu taitasi o le Atalani. I Lisbon, sa ou galue i faiga faapaaga fou ma le Future Ocean Alliance ma le Luso-American Development Foundation. Sa ou asiasi atu i le talafatai matagofie ma afea i le Atelani i Sasae e maalili—sa ese le mafanafana iina. I tua i le US ma oʻo atu i Maine mo se faasologa o fonotaga ma paaga TOF ma faia se lauga, na mafai ona ou faʻaalu se vaega o aso uma i luga poʻo luga o le vai, faʻalogologo i gogo, ma matamata i vaʻa folau. Ae mo tagata uma, o se fiafiaga le alu ese mai potu fono ma tafatafa o le sami. Ma, ioe, talanoa i tagata o loʻo fesoʻotaʻi ma le sami e le gata o le fiafia, ae faʻapea foi le tamaoaiga.

O se Aukuso matagofie lava—i soo se mea sa ou i ai. E foliga mai o loʻo faʻateleina le nofouta o tagata i suiga i a latou tafaoga i le gataifale e sili ona fiafia i ai-aemaise i le faʻalavelave o le Superstorm Sandy ma isi faʻalavelave faʻafuaseʻi o le tau. Peitaʻi, o suiga mataʻina i le tausaga e tasi i le Talafatai i Sasaʻe o le Iunaite Setete ma isi nofoaga ua tuua ai le toʻatele o mafaufau po o le a se mea o le a oo mai i le lumanaʻi-aemaise lava mo i latou o loʻo faʻalagolago lo latou nuu i tagata asiasi i le sami mo lo latou manuia tau tamaoaiga.

DSC_0101-300x199-1.jpg
Matamata i le matafaga faamamaina taumafaiga ina ua uma Afā malosi Sandy.

O le Itumalo o York o le fale i le 300 maila o le talafatai o Maine ma nisi o matafaga sili ona lauiloa i Niu Egelani-ua avea ai ma sao taua i le tamaoaiga o Maine. O le malo lava ia o le Setete o Maine e matua nofouta i le 3500 maila o le talafatai o le setete o loʻo tosina mai ai le faitau afe o tagata asiasi, maua ai tupe maua tele mai fagotaga ma ula, ma lagolagoina le soifua manuia o nuʻu mamao mai le matafaga. Talu mai le 2008, ua fausia e le setete se seti o taʻiala ua taʻua o le Poloketi mo Meafaigaluega mo le Tali atu i lamatiaga i le gataifale. E ala i le poloketi, o loʻo galulue le setete ma taulaga taʻitasi i la latou manaʻoga, tuʻuina atu faʻataʻitaʻiga faʻafanua muamua ma le faia o aʻoaʻoga faʻapitonuʻu-faʻamalosia le foia o faʻafitauli i le mea o le a sili ona afaina ai faʻafitauli ma le mea e tatau ona fai ai faaiuga-i le lotoifale. Ae e le faigofie ai filifiliga.

E pei ona taʻua e le York, Maine, le faʻatonu o le atinaʻeina o nuʻu i se tala talu ai, a o ia suʻesuʻeina le faaleagaina faifaipea o le taligalu ma le alatele autu o le matafaga e sosoo ai: “… o le fesili na tulai mai, pe e te toe faaleleia pe e te tuu ese. Na matou misia Sandy, ae o se taimi mulimuli ane o le a tatou maua ai se lavea leaga. O lea e te faʻamalosia, faʻafeiloaʻi pe solomuli?

4916248317_b63dd7f8b4_o.jpg
Nubble Fale moli i York County, Maine
Ata Fa'amatalaga: Michael Murphy e ala ile Flickr

Ioe, o le fesili lena na matou taumafai e tali i se aʻoaʻoga post-Sandy a tagata faʻatauvaʻa faʻamaoni i le vasa i le tautotogo talu ai i Long Beach, Niu Ioka. O se tauiviga o loo feagai ma tagata e ona fale i luga o le matafaga iloga o Jersey a o fuafua e le Army Corps of Engineers le fausiaina o maila o oneone oneone fou e puipuia ai nuu i le gataifale-o se tau taugata, ia mautinoa. O le fesili foi lea o loo talanoaina e nuu ma afioaga o le kelope mo le lumanai-i le manatu o le fuafuaina o le fuaina o le suasami i le 2030 e aoga le faia i le taimi nei, aemaise lava pe a oo i le faamaoniaina o atinae.

Ma i le Fagaloa o Mekisiko, o loʻo galulue pea setete e toe fausia mai Katrina ma fuafua mo le lumanaʻi. Poloketi e pei o 100-1000 Toe fa'afo'isia le Talafatai Alabama i Mobile Bay fa'atonu tagata volenitia i le toe fauina o aau faisua sa masani ona puipui ai le matafaga. E le gata o aau faisua fou e maua mai ai meaai ma faamama, ae o mutia taufusi foi e tumu i tua, e avea ma puipuiga o afa ma faamama mo vai leaga o loʻo tafe mai le eleele aʻo leʻi oʻo atu i le Fagaloa ma le ola i totonu. I totonu o New Orleans lava ia, o loʻo latou toe fausia lava pitonuu, ma talepe i lalo meatotino tuʻufaʻatasia (10,000 fale i le taimi nei). O le mafaufau i le maufetuuna'i iina o lona uiga o le toe fausia o nofoaga i le gataifale mo fa'amoemoega puipui o afa, ae fa'apea fo'i i isi mea e ola ai e fa'atapula'aina ai le lamatiaga mo aiga fagota ma isi. I se faatalanoaga talu ai nei, fai mai Mayor Mitch Landrieu e ui lava i le tele o galuega o loʻo totoe. "Ou te manatu ua tatou faia ma le manuia le mea sili ona taua, o le mafaufau lea e uiga i le fausiaina o le aai i tua i le auala sa tatau ona i ai i taimi uma ae le o le tulaga sa i ai."

I luga o le talafatai i sisifo o le US, faatasi ai ma le tele o taumafaiga i nuu tu matafaga mai Baja Kalefonia i Aleutians, o se tasi o auala muamua faʻaitulagi o loʻo faʻaalia i le Taiala Faʻasaga i luga o le Sami mo San Diego Bay (2012). O le fuafuaga, lea na lagolagoina e le San Diego Foundation, na mafua mai i taumafaiga a le lautele o le galulue faatasi o paaga, e aofia ai malo i le lotoifale i San Diego Bay, le Taulaga o San Diego, San Diego Airport Authority, ma le tele o isi.

Little_Diomede_Island_village.jpg
Le nuu moni o Laiti Diomede, Alaska. (Ata a le US Coast Guard na saunia e Petty Officer Richard Brahm)

Ma, o le mea moni ona o loʻo i ai le faitau selau o ia faʻataʻitaʻiga o loʻo faʻatinoina i le lalolagi atoa, o le mafaufau i le auala e maua ai le malamalama sili e maua e mafai ona lofituina. O i'ina e mafai ona fesoasoani ai se faigapa'aga tulaga ese e ta'ua o le Climate Adaptation Knowledge Exchange (CAKEx.org). Faavaeina i le 2010 e Island Press ma EcoAdapt, ma pulea e EcoAdapt, CAKE o lo'o fa'amoemoe e fausia se fa'avae malamalama fa'asoa mo le fa'afoeina o faiga fa'anatura ma faufale i le feagai ai ma suiga vave o le tau. O le upegatafa'ilagi o lo'o tu'ufa'atasia ai su'esu'ega fa'atatau, fa'asalalauga fa'alaua'itele, ma isi mea faigaluega fa'afesuia'i fa'amatalaga e fesoasoani ai i tagata fiafia e fa'asoa fa'amatalaga e uiga i le auala e tali atu ai tagata ma le poto ma le va'ai i fa'amata'u latou te feagai.

I le faaiuga o le aso, o le gaioiga e faʻaitiitia ai faʻamataʻu ma faʻaitiitia i latou e ala i le faʻaitiitia o le tuʻuina atu o mea faʻalavelave e sili ona lelei; e pei ona fa'atino e fa'alauiloa le fa'aogaina o le fa'aogaina o le malosi fa'aumiumi e maua ai tekonolosi. I le taimi lava e tasi, o le a faavalevalea i nei afioaga, aemaise lava i gataifale ma atumotu, ona aloese mai le faʻaaluina o le taimi ma le malosi e fai ai le mea latou te mafaia e fuafua ai mo se lumanaʻi susu, sili atu le le mautonu, faatasi ai ma le auai ma le lagolago a tagata uma. o tatou e alolofa i le sami.

Ma o lea, a o tatou faʻamaeʻaina le taumafanafana o le sami i le itu i matu o le lalolagi, ma faʻatali ma le fiafia i le taumafanafana o le sami i le itulagi i saute, ou te talosaga atu ia te oe e auai i le sosaiete lagolago a le Ocean Foundation e popole mo le lumanaʻi o le sami.  Fa'ameaalofa ile tatou Ocean Leadership Fund i le aso.