Saunia e Mark J. Spalding, Peresitene

Le faʻaigoaI le taeao o le Aso Lua, na ma ala ai i tala leaga e uiga i se faalavelave tau vaa i le sami o Bangladesh. O le Southern Star-7, o se tane tane na fetoai ma se isi vaa ma o le taunuuga na masaa ai le tusa ma le 92,000 kalone o le suauu ogaumu. Na taofia le felauaiga i luga o le auala ae toso manuia le vaa na goto i totonu o le taulaga i le Aso Tofi, ma taofia ai le masaa faaopoopo. Ae ui i lea, o loʻo faʻaauau pea ona sosolo le suauʻu liki i se tasi o nofoaga faʻanatura sili ona taua o le itulagi, o le vaomatua o togatogo i le gataifale e taʻua o Sundarbans, o le UNESCO Heritage Site talu mai le 1997 ma o se nofoaga lauiloa turisi.  

E lata ane i le Fagaloa o Bengal i le Vasa Initia, o le Sundarbans o se eria e sosolo atu i le vaitafe o Ganges, Brahmaputra ma Meghna, e fausia ai le togatogo tele i le lalolagi. O le fale o manu e le masani ai e pei o le taika Bengal ma isi ituaiga faʻamataʻu e pei o le vaitafe dolphins (Irawaddy ma Ganges) ma Initia pythons. Na fa'atūina e Bangladesh nofoaga fa'asao i le dolphin i le 2011 ina ua iloa e le au ofisa o le Sundarbans o lo'o talimalo i le to'atele o tagata lauiloa o Irawaddy dolphins. O fela'ua'iga fa'apisinisi na fa'asa mai ona ogasami i le fa'ai'uga o le 1990, peita'i na fa'ataga e le malo le toe tatalaina le tumau o le laina va'a muamua ina ua mae'a le pa'u o le isi auala i le 2011.

Irawaddy dolphins e ola i le valu futu le umi. O latou o ni lumeni lanumoana efuefu e leai ni gutu e lapotopoto le ulu ma o se mea'ai e masani lava o i'a. E vavalalata i latou ma le orca ma e na o le pau lea o le dolphin e iloa e feanu a o fafaga ma fegalegaleai. E ese mai i le saogalemu o felauaiga, o le taufaamatau i le Irawaddy e aofia ai le lavelave i mea fagota ma le leiloa o nofoaga ona o le atinaʻeina o tagata ma le maualuga o le sami.  

I le taeao nei, na matou iloa ai mai le BBC, "na taʻu atu e le ulu o le pulega o le uafu i le au tusitala o le a faʻaaogaina e le au faifaiva 'omomi ma taga' e aoina ai le suauʻu masaa, lea ua sosolo i luga o le 80-kilomita." E ui o loʻo lipotia mai e le pulega o loʻo auina atu ni tagata faʻasalalau i le eria, e le o manino lava o le faʻaaogaina o vailaʻau o le a manuia ai le dolphin, togatogo, poʻo isi meaola o loʻo ola i lenei faiga mauoa. O le mea moni, ona o faʻamatalaga o loʻo aliaʻe mai le faʻalavelave faʻafuaseʻi o le Deepwater Horizon i le Fagaloa o Mekisiko i le 2010, matou te iloa o loʻo faʻasalalauina e iai a latou aʻafiaga umi i luga o le ola o le sami, ma le isi, e ono faʻalavelave ai i le malepelepe masani o le suauu i totonu o le vai. , ia mautinoa o loʻo tumau i luga o le sami ma mafai ona faʻafefe i afā.

Untitled1.png

Matou te iloa uma o vailaʻau faʻapitoa o le suauʻu (e aofia ai oloa e pei o le kesi poʻo le suauu tiso) e mafai ona faʻamaonia le oti i laau ma manu, e aofia ai tagata. E le gata i lea, o le suauu o manulele o le sami ma isi meaola o le sami e mafai ona faʻaitiitia ai lo latou gafatia e faʻatonutonu le vevela o le tino, ma oʻo atu ai i le oti. O le aveeseina o le suauu e ala i booms ma isi auala o se tasi lea o fuafuaga. O le fa'aaogaina o vaila'au fa'ama'i o le isi lea.  

E vaevae e tagata taape le suauu i ni vaega laiti ma ave i lalo i le koluma vai, ma iu ai ina to'a i luga o le alititai. O vaega laiti o le suauu na maua foi i totonu o aano o manu o le gataifale ma lalo o le paʻu o le matafaga o tagata e faʻamamaina volenitia. O galuega na fa'amauina fa'atasi ma fesoasoani mai le Ocean Foundation ua fa'ailoa mai ai le tele o a'afiaga oona i i'a ma mamamei mai le ta'uta'ua ma le tu'ufa'atasia, ae maise i mamei o le gataifale.

Ole masaa ole suau'u e iai a'afiaga le lelei mo se taimi puupuu ma umi, ae maise lava i faiga fa'alenatura fa'alenatura e pei ole togatogo malepelepe o le Sundarbans ma le tele o le ola o lo'o fa'alagolago iai. E na'o le fa'amoemoe o le a vave ona taofiofia le suau'u ma o le a itiiti se afaina i palapala ma la'au. O lo'o iai le popolega tele o faigafaiva i fafo atu o le nofoaga puipuia o le a afaina foi i le masaa.  

O le faʻaaogaina o masini e mautinoa lava o se amataga lelei, aemaise lava pe a mafai ona puipuia le soifua maloloina o tagata faigaluega i se tulaga. Fai mai ua amata ona sosolo le suauu i tulaga o togatogo ma vaitaele i nofoaga papa'u ma palapala palapala ua atili ai ona lautele le fa'amamaina. E sa'o le pulega e fa'aeteete i le fa'aogaina o so'o se vaila'au i ia nofoaga vai vaivai, ae maise e itiiti lo tatou iloa pe fa'afefea ona a'afia e nei vaila'au, po'o le tu'ufa'atasiga o vaila'au/suau'u le ola i nei ogasami. Matou te faʻamoemoe foi o le a mafaufau le pulega i le soifua maloloina umi o lenei punaoa taua o le lalolagi ma faʻamautinoa o le faʻasaina o felauaiga e toe faʻafouina i se taimi vave. Po'o fea lava e fai ai gaioiga a tagata i totonu, luga, ma lata ane i le vasa, o la tatou matafaioi tu'ufa'atasi le fa'aitiitia o le fa'aleagaina o punaoa faanatura ola o lo'o tatou fa'alagolago uma i ai.


Photo Credits: UNEP, WWF