Saunia e Emily Franc, Research Associate, The Ocean Foundation

o lapisi

O lapisi o le gataifale e tele ituaiga, e amata mai i le sikaleti i le 4,000 pauna o upega fagota.

E leai se tasi e fiafia e tilotilo i se matafaga e tumu lapisi pe aau i tafatafa o lapisi. Ma e mautinoa lava matou te le fiafia e vaʻai i meaola o le gataifale ua feoti ona o le faʻaaogaina o otaota poʻo le maua i ai. O le tele o otaota o le gataifale ose faʻafitauli faʻavaomalo faʻavaomalo e tatau ona foia e atunuu uma. O le puna muamua o otaota o le gataifale, e pei ona faʻamaonia e le UNEP 2009 suʻesuʻega na faʻatonuina e sailia ai fofo maketi i otaota o le gataifale.[1] o lapisi e fa'atatau i eleele: o lapisi e lafoa'i i magaala ma alavai, feula i le matagi po'o timuga e tafe atu i alia, alia ma i'u ai i totonu o si'osi'omaga o motu. O isi fa'apogai o otaota o le gataifale e aofia ai le lafoa'i fa'asolitulafono ma le le lelei o le fa'afoeina o le fa'aofuina o fanua. O lapisi o lo'o fa'atatau i le lau'ele'ele e maua fo'i le ala i le vasa mai nu'u motu ona o afā ma galulolo. O le Talafatai o le Pasefika o le Iunaite Setete o loʻo vaʻaia le tele o otaota mai le mafuie ma le galulolo faataumaoi i le 2011 i le itu i matu sasaʻe o Iapani o loʻo tafe i luga o tatou matafaga.

Faamama

O tausaga taʻitasi, e sili atu i le tasi miliona manulele o le sami e fasiotia e lapisi i le sami ma le 100,000 mameme ma laumei pe a latou 'ai pe saisaitia i totonu.

O le tala fiafia o loʻo galulue tagata taʻitoʻatasi ma faʻalapotopotoga e foʻia lenei faʻafitauli. Mo se fa'ata'ita'iga, i le aso 21 o Aukuso, 2013 na fa'ailoa mai ai e le National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) se avanoa fa'ameaalofa fou e lagolago ai taumafaiga fa'amama otaota o le gataifale. E $2miliona le aofa'i o fa'atupega o polokalame, lea o lo'o latou fa'amoemoe e tu'uina atu ai le tusa ma le 15 fesoasoani i faalapotopotoga e le o ni polofiti, ofisa o le malo i tulaga uma, malo fa'ale-nu'u o Amerika, ma fa'alapotopotoga mo tupe mama, i le aofa'i mai le $15,000 i le $250,000.

O le Ocean Foundation o se lagolago malosi i le faamamaina o otaota i le gataifale e ala i le Coastal CODE Fund, saunia e ala i sao limafoai mai le Alaskan Brewing Company talu mai le 2007. E mafai foi e tagata taitoatasi ma isi vaega ona faia foai i le Coastal CODE Fund e ala i O le Ocean Foundation ma Coastal CODEwebsites[SM1] .

E oo mai i le taimi nei, o lenei tupe ua mafai ai ona matou lagolagoina taumafaiga faifaipea a le 26 faʻalapotopotoga faʻapitonuʻu ma le faitau afe o tagata volenitia i le talafatai o le Pasefika e faʻamaopoopo galuega faʻamamaina o matafaga, faʻaleleia le lelei o le suavai, tuʻuina atu aʻoaʻoga i le faʻasaoina ma le faʻasaoina o le sami, ma lagolagoina faigafaiva gafataulimaina. Mo se faʻataʻitaʻiga, na matou tuʻuina atu talu ai nei le faʻatupega i Alaska SeaLife Center e lagolago ai latou Poloketi Gyres, o se taumafaiga faʻatasi ma le Anchorage Museum e faʻamaumau le tele o le oʻo atu o otaota o le gataifale i totonu o nofoaga e manatu mamao ma "e leʻi paʻi" i le atu Aleutian Islands. Fa'atoa fa'asalalauina e le NatGeo lenei fa'amatalaga mata'utia ma e ono va'aia atoa iinei.

fa'amama matafaga

Ole Aso Fa'amama Fa'avaomalo ole Talafatai e faia i tausaga ta'itasi ile aso 21 o Setema.

O le CODE i le Talafatai e le gata o loʻo lagolagoina le faʻamamaina o matafaga, ae faʻapea foʻi le faʻaaogaina o se auala e sili atu ona gafataulimaina e ala i le Faia. GALU. lea e tu mo:

Walk, uila po'o le folau e fa'aitiitia ai le fa'aoso
Afautua mo lo tatou vasa ma gataifale
Volunteer
Ei le gataifale gafataulimaina
Sfa'afetai lou iloa

O le fa'asalalauga a le NOAA ose avanoa fiafia e lagolago ma fa'atupe ai galuega fa'aalaua'itele, fa'alapotopotoga e fa'atumauina ai o tatou gataifale e leai ni lapisi mo meaola o le gataifale fa'alagolago i se si'osi'omaga mama, soifua maloloina ma leai ni lapisi.

O mea e tatau ona e iloa e uiga i le talosaga mo se fesoasoani NOAA:

Taimi e faʻaaogaina ai: Novema 1, 2013
igoa:  FY2014 Ave'esea o otaota o le gataifale e fa'avae i nu'u, Matagaluega o Pisinisi
Numera Su'e: NOAA-NMFS-HCPO-2014-2003849
Link: http://www.grants.gov/web/grants/view-opportunity.html?oppId=240334

A o matou galulue agai i fofo e faaitiitia ai faafitauli e mafua ai otaota o le gataifale, e taua tele le puipuia o tatou gataifale e ala i le faamamaina pea o a tatou otaota. Auai i le taua faasaga i otaota o le gataifale ma fesoasoani e puipuia o tatou sami e ala i le foaʻi pe talosaga mo se fesoasoani i aso nei.


[1] UNEP, Ta'iala i le fa'aogaina o meafaigāluega Fa'avae Maketi e fa'atatau i otaota o le gataifale, 2009, p.5,http://www.unep.org/regionalseas/marinelitter/publications/docs/Economic_Instruments_and_Marine_Litter.pdf