Toe Iloiloga o Fonotaga Faava-o-Malo a le Pulega a le Sami

O le fonotaga lona 28 a le Pulega o le Sami Fa’avaomalo na toe fa’aauau ia Iulai i le lua vaiaso o fono a le Fono ma le vaiaso e tasi o fonotaga a le Fono. O le Ocean Foundation sa i luga o le eleele mo vaiaso uma e tolu e siitia a matou savali pito i luga i mea tau tupe ma noataga, measina faaleaganuu i lalo o le sami, manino, ma le auai o paaga.

E te fia a'oa'o atili e uiga i galuega i totonu o le Fono a le ISA? Siaki a matou Fa'ai'uga o fonotaga ia Mati mo se vaaiga auiliili.

Mea tatou te fiafia i ai:

  • E leai se Mining Code na talia ma e leai se taimi e gata ai le Mining Code na faia i ai le faaiuga. Na malilie sui usufono e galulue i le faʻamaeʻaina o le ata faataitai o tulafono faatonutonu i le 2025, ae leai se tautinoga faaletulafono.
  • Mo le taimi muamua i le talafaasolopito o le ISA, o se talanoaga i le puipuiga o le siosiomaga o le gataifale, e aofia ai ma se taofi po o se moratorium i luga o le sami loloto na tuuina i luga o le lisi o mataupu. Na muai taofia le talanoaga, ae o le itula seia oo i le faaiuga o fonotaga, na malilie ai Setete e toe iloilo le mataupu i fonotaga a le Fono Aoao ia Iulai 2024.
  • Na malilie atunuu e faia se talanoaga o se iloiloga faʻalapotopotoga o le pulega a le ISA, pe a manaʻomia i le taʻi lima tausaga, i le 2024. 
  • E ui o lo'o tumau pea le fa'amata'u o le la'uina o le sami loloto, ae malosi le tete'e mai le fa'alapotopotoga a le NGO, e aofia ai le Ocean Foundation.

Le mea na paʻu ai le ISA:

  • O le ISA le lelei o pulega ma le leai o se manino sa fa'aauau pea ona a'afia ai fonotaga a le Fono ma le Fono. 
  • O le taofi po o le moratorium fuafuaina i luga o le sami loloto sa i luga o le lisi o mataupu, ae o le talanoaga na poloka - tele lava i le tasi aumalaga - ma le fiafia na faaleo i se felafolafoaiga felafolafoaiga i luga o le autu, ma matala ai le avanoa e taumafai e poloka talanoaga fesootai i le lumanai. 
  • O feutanaiga autu na faia i tua atu o faitotoa tapunia, i le tele o aso ma mataupu o mataupu.
  • Faatapulaaina taua na tuʻuina i luga o le aufaasālalau - o le ISA na faʻamoemoe e faʻasa ai le aufaasālalau mai le faitioina o le ISA - ma NGO ma tagata suʻesuʻe saienitisi e auai i fonotaga. 
  • Ua le mafai e le Fono a le ISA ona tapunia le "lua tausaga tulafono" le tulafono e mafai ai ona amata le pisinisi.
  • Na fa'aauau pea le fa'atupula'ia o atugaluga e uiga i le a'afiaga o kamupani fa'amoemoe e eliina i le faiga o fa'ai'uga a le Ofisa Failautusi ma le agava'a o le Pulega e galulue tuto'atasi ma mo le manuia o tagata lautele o le lalolagi. 

Faitau atili i lalo mo se vaevaega o galuega a le TOF i le ISA ma mea na tutupu i le taimi o fonotaga a le Fono ma le Fono.


Bobbi-Jo Dobush o loʻo tuʻuina atu i le Sustainable Ocean Alliance Youth Symposium i le DSM Finance and Liability.
Bobbi-Jo Dobush o loʻo tuʻuina atu i le Sustainable Ocean Alliance Youth Symposium i le DSM Finance and Liability.

O le Ocean Foundation na galue agai i le taofia o totonu ma fafo o potu fono, tuuina atu saunoaga aloaia i luga o le fola ma lagolagoina le Sustainable Ocean Alliance Youth Symposium ma faaaliga faatufugaga fesootai. Bobbi-Jo Dobush, TOF's DSM taʻitaʻia, talanoa i se vaega o le 23 talavou activists taloina e Ecovybz ma Sustainable Ocean Alliance mai Amerika Latina atoa ma le Caribbean i mataupu tau tupe ma noataga ma DSM, ma le tulaga o loo i ai nei o le tulafono faatonutonu. 


Na tu'uina atu e Maddie Warner se fa'alavelave (fa'amatalaga aloa'ia) e fai ma sui o TOF. Ata na saunia e IISD/ENB | Diego Noguera
Na tu'uina atu e Maddie Warner se fa'alavelave (fa'amatalaga aloa'ia) e fai ma sui o TOF. Ata na saunia e IISD/ENB | Diego Noguera

TOF's Maddie Warner na saunoa i le taimi o fonotaga a le Fono i avanoa o loʻo i ai nei i le ata faataitai o tulafono faatonutonu, faʻatalanoa pe faʻafefea e le gata ina le saunia ia tulafono mo le vaetamaina, ae o loʻo le amanaiaina nei se faiga masani mo noataga. Na ia fa'ailoa foi le mana'oga e fa'amauina se fa'amaoniga o le fa'atinoga o le si'osi'omaga (se seti o tupe ua fa'atulaga mo le puipuia po'o le toe fa'aleleia o le fa'aleagaina o le si'osi'omaga), fa'amautinoa e tusa lava pe faila se konekarate mo le gaumativa, e tumau pea tupe mo le fa'aleleia o le si'osi'omaga. I le mae'a ai o le una'iga a le TOF mo le iloiloina o measina i lalo o le sami (UCH) i fonotaga a le ISA ia Mati 2023, ma le tele o fonotaga fa'ava-o-malo na ta'ita'ia e le Federated States of Micronesia, i le aga'i atu i fonotaga ia Iulai, sa tele talanoaga e uiga i le tulaga ma pe fa'apefea ona faia. ave le UCH ile iloiloga. O nei talanoaga na fa'aauau pea i le taimi o fonotaga o Iulai, ma le auai malosi TOF, ofoina atu saofaga e aofia ai le UCH i suʻesuʻega faʻavae ma o se vaega o le manaʻoga e faʻaauau pea ona galue i le auala sili e aofia ai le UCH i le ata o tulafono faatonutonu.


Le Fono a le ISA (vaiaso 1 ma le 2)

I le taimi o malologa o le aoauli i le vaiaso atoa, na fono ai Setete i talanoaga tapunia faasamasamanoa e talanoaina faaiuga e lua, tasi e uiga i le tulafono e lua tausaga/pe a pe afai o le tulaga, lea na muta a o lei amataina le fonotaga a le Fono a Iulai (Ae a pe a toe fai? Sue mai iinei), ma le isi o lo'o i luga o se fa'afanua/fa'asologa o taimi i luma.

O le tele o Setete na finau e faapea o le taulaʻi o talanoaga i mea e fai pe a tuʻuina atu se fuafuaga o galuega mo le faʻamoemoeina eliina e sili atu le taua nai lo le faʻaaluina o aso faʻatapulaʻa o fonotaga i luga o se talanoaga faʻatulagaina. I le faaiuga, o pepa uma e lua na feutagai tutusa i le leva o le afiafi i le aso mulimuli ma na iu lava ina taliaina. I faʻaiuga, na faʻamaonia ai e Setete lo latou faʻamoemoe e faʻaauau le faʻamalamalamaina o le Mining Code ma le faʻamoemoe e maeʻa i le faaiuga o le 2025 ma le tapunia o le 30th session, ae leai se tautinoga (Faitau le faaiuga a le Fono i le tulafono e lua tausaga iinei, ma le faasologa o taimi iinei). O pepa uma e lua o loʻo taʻua ai e leai se faʻatau pisinisi e tatau ona faʻatinoina e aunoa ma se Mining Code ua maeʻa.

Le Kamupani Metals (o le fa'amoemoe e eliina alititai i tua atu o le taumafai e fa'amalama le alamanuia) na fa'amauina ia Iulai o le amataga lea o le la'uina o le sami loloto, ae leai se moli lanu meamata na tu'uina atu. Ua le mafai foi e le Fono a le ISA ona tapunia le avanoa faaletulafono e mafai ai ona amata le pisinisi. O lona uiga o lena o loʻo tumau pea le faʻamataʻu o le eliina o le sami loloto, ae malosi le teteʻe mai le sosaiete NGO, e aofia ai le Ocean Foundation.  O le auala e taofia ai lenei mea e ala i le moratorium, ma e manaʻomia ai le tele o malo i totonu o le potu i le Fono a le ISA, le tino maualuga o le ISA, e puipuia le sami ma faʻagasolo talanoaga e puipuia ai lenei pisinisi faʻaleagaina.


Fonotaga (vaiaso 3)

O le Fono a le ISA, o le tino o le ISA e fai ma sui o 168 ISA Sui Usufono, ei ai le malosiaga e faʻatuina ai se faiga faʻavae lautele a le ISA mo le taofi poʻo le faʻagata i luga o le sami loloto. O se talanoaga e uiga i le puipuiga o le siosiomaga o le gataifale, e aofia ai se taofi po o se moratorium i luga o le sami loloto eli sa i luga o le lisi o mataupu mo le taimi muamua i le talafaasolopito o le ISA, ae o le talanoaga na poloka - tele lava e se tasi o aumalaga - i se gaioiga na aumaia i le o le pito i luma o pulega faaletonu o le ISA, o se tino e puipuia le sami loloto mo measina masani a tagata. 

Na tu'uina atu e Bobbi-Jo Dobush se fa'alavelave (fa'amatalaga aloa'ia) e fai ma sui o le TOF. Ata na saunia e IISD/ENB | Diego Noguera
Na tu'uina atu e Bobbi-Jo Dobush se fa'alavelave (fa'amatalaga aloa'ia) e fai ma sui o le TOF. Ata na saunia e IISD/ENB | Diego Noguera

I le itula a o lei tapunia le fonotaga, na maua ai se maliega lea na malilie ai atunuu i se fuafuaga le tumau mo fonotaga ia Iulai 2024 o loʻo i ai se talanoaga i le faʻasaoina o le siosiomaga o le gataifale, ma le faʻamoemoe e taofia ai. Na latou malilie foi e faia le talanoaga o se iloiloga faʻavae o le pulega a le ISA, e pei ona manaʻomia i le taʻi lima tausaga, i le 2024. Ae ui i lea, o le tuʻufaʻatasiga na taofia le talanoaga na matauina le fiafia i se talanoaga faʻafesoʻotaʻi e aofia ai le moratorium agenda agenda, ma tuʻu ai le avanoa. e taumafai e poloka se talanoaga o le moratorium i le tausaga fou.

O le gaioiga mo se taofi poʻo le faʻagata i luga o le sami loloto e moni ma faʻatupulaʻia, ma e manaʻomia ona aloaia aloaia i faiga uma a le ISA. E taua tele le talanoaina o lenei mataupu i le Fono a le ISA i lalo o lana lava lisi o mataupu, lea e mafai ai e Sui Usufono uma ona maua se leo.

Bobbi-Jo Dobush ma sui mai eNGO mai le lalolagi atoa i Kingston, Jamaica. Ata na saunia e IISD/ENB | Diego Noguera
Bobbi-Jo Dobush ma sui mai eNGO mai le lalolagi atoa i Kingston, Jamaica. Ata na saunia e IISD/ENB | Diego Noguera

O lenei fonotaga ua atoa ai le tausaga talu ona avea le Ocean Foundation ma Observer aloaia a le ISA.

O le TOF o se vaega o le faʻatupulaia o le numera o faʻalapotopotoga faʻalapotopotoga lautele ua auai i talanoaga i le ISA e faʻamalosia ai le manatu mo le siosiomaga o le gataifale ma i latou o loʻo faʻalagolago i ai, ma faamanatu atu i Setete o latou tiute o le avea ma tausimea o le sami: o measina masani a tagata. .

Tafolā ua pa'ulia: Tu'u le tafola ma tu'u i le vasa latalata ile Isla de la Plata (Plata Island), Ekuatoa